چکیده:
فارسی دری زبانی است که از اواخر دورهء ساسانی تا امروز،زبان فرهیختگان ایرانی بوده و نه تنها در مدائن و سواحل اروند رود؛بلکه در دوردستترین شهرهای خراسان و ماوراء النهر بدان سخن میگفتهاند.با وجود دلائل کافی برای اثبات این مدعا بیشتر پژوهشگران و نویسندگان تاریخ ادبیات برآنند که فارسی دری گویش یا لهجهای بوده است محدود و منحصر به چند ناحیه در خراسان و ماوراء النهر و به وسیلهء پادشاهان آن و لایات؛بویژه سامانیان در سراسر ایران گسترش یافته و پس از تحول و تکامل تدریجی به زبان رسمی همهء اقوام ایرانی در گفتار و نوشتار تبدیل شده است.عنوان دری نیز حاکی از نسبت آن به دربارهای نواحی شرقی ایران است.درحالیکه فارسی دری زبان دربار ساسانی و نام آن صرفا از انتساب به دربار و شهر مدائن است.
Persian Dari is a language which has been used not only by the people of Madain and western cities on the coast of Arvand river but also by the people in eastern cities like Balkh and Marv . Nevertheless most of the researchers of Persian language or literature are trying to prove that Dari has been a limited language or a dialect of Persian belonged to some eastern districts of Iran and it has been extended to other parts of Iran by some Samanid governors. This article tries to clarify this subject as far as possible and prove that Dari title has been derived from Sasanid Darbar and has not any relation with eastern governors in third or fourth century.
خلاصه ماشینی:
بدون توجه به اسناد و مدارکی که از وجود و رونق این زبان در دربار ساسانیان در مدائن حکایت دارد یا دستکم عنایت بدین نکته که فارسی دری در عصر سامانی زبانی کامل و از هر جهت غنی بوده است -------------- (*)استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجفآباد(استاد بازنشسته دانشگاه اصفهان) تاریخ وصول:98/7/71 تاریخ پذیرش:98/01/81 و آثار نظم و نثر دری پیش از روی کارآمدن یا حد اقل مقارن با ظهور حکومتهای شرقی در اواخر سدهء سوم زبانی نیرومند و فراگیر و در حد کمال بوده و در شعر شهید بلخی و رودکی و امثال ایشان،حتی در مقایسه با زبان فارسی امروزی،هیچ نقصانی مشاهده نمیشود که نیاز به ترمیم و تکمیل داشته باشد؛یعنی این زبان مدتها پیش از سامانیان و صفاریان و حتی طاهریان زبانی کامل و غنی و فراگیر بوده است و علت نایافت بودن آثار مکتوب بدان زبان،عدم وجود خط مناسب برای نوشتار بوده است؛زیرا خط پهلوی با هزوارش و نقائص دیگر اختصاص به زبان نوشتاری پهلوی داشته و نوشتن فارسی دری،بدان خط امکان نداشته است و اگر احیانا چیزی بدان نوشته شده باشد،با تغییر خط و جایگزینی خط عربی به جای پهلوی به همراه بقیهء مکتوبات خط پهلوی از بین رفته و با رواج خط جدید؛یعنی کتابت عربی فارسی دری که زبان خواص و فرهیختگان بوده،از هرگونه قید و بند آزاد گشته و بهترین آثار علمی و ادبی را در خود جای داده و تا امروز به عنوان زبان رسمی ایرانیان برقرار مانده است.