چکیده:
از آنجا که هنر خوشنویسی یکی از فراگیرترین هنرهای اسلامی-ایرانی بود رسالههای بسیاری در این زمینه تدوین گردیده است. رسائل موجود به دو گونه یا دربارهء تاریخچهء خط و انواع واضعان و استادان مانند گلستان هنر.قاضی احمد قمی.و یا دربارهء آموزش خط و شیوهء نگارش هر حرف مانند رسالهء سبزواری و مجنون هر وی نوشته شدهاند. رسالهء حاضر که عنوان و نام مؤلف و کاتب آن نامشخص است.رسالهء مختصری دربارهء خط و خوشنویسی میباشد که به بیان انواع خط به شیوهای بدیع میپردازد.مؤلف در این رساله،ابتدا شش نوع خط یا قلم را که در زمان هر پیامبر پدید آمدهاند برمیشمارد و در ادامه انواع خط و ویژگیهای آن را ذکر میکند و در بخش پایانی به معرفی اصول ده گانهء خط و طالب کتابت و نیز ده موردی را که کاتب بایست از آن پرهیز کند بیان مینماید.این رساله در کتابخانهء مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران ضمن مجموعهء دانشکدهء الهیات محفوظ است.
خلاصه ماشینی:
"منابع نسخهپردازی:رساله در تعلیم علم خط و اصطلاحات آن (از مؤلفی ناشناخته از سدهء 31 هجری) به کوشش:سوسن اصیلی* چکیده: از آنجا که هنر خوشنویسی یکی از فراگیرترین هنرهای اسلامی-ایرانی بود رسالههای بسیاری در این زمینه تدوین گردیده است.
مؤلف در این رساله،ابتدا شش نوع خط یا قلم را که در زمان هر پیامبر پدید آمدهاند برمیشمارد و در ادامه انواع خط و ویژگیهای آن را ذکر میکند و در بخش پایانی به معرفی اصول ده گانهء خط و طالب کتابت و نیز ده موردی را که کاتب بایست از آن پرهیز کند بیان مینماید.
آنجا که مؤلف انواع خط و ویژگیهای آن را ذکر میکند حروفی چون:"را"و"زا"و"سین"و"شین"را بر دو نوع مجلس و معلق میداند،در حالیکه این دو اصطلاح در رسائل دیگر مرسل و مرفوع یا مصور و مدور یاد شده است.
و دیگر مرکب باشد و آن چهار نوع بود که در میان حروف افتد،اگر محقق و ریحان بود مخصوص مد باشد و اگر در ثلث و غیره تازه مطموس و تازه مفتوح البیاض افتد،و آن تازه مدور باشد و غالبا طولانی شکل افتد.
و صادی مرکب بود به لام و آن مخصوص بود در محقق و ثلث،و اذن الفرس داخل همه اقلام باشد،وقتی که در وسط حروف افتد و اگر در بدایت ترکیب بود مخصوص باشد به توقیعات و رقاع و کمتر در اشعار.
و او داخل همه اقلام باشد الارقاع و مجلس را ابتدا چون الف مقوج شکل کند و ضلع دیگر همان کافی و بیاض طولانی الطرف افتد،و آن مخصوص در نسخ و ریحان خفیف و محقق و لام الف معلق در حالت ترکیب مشترک بود در همه اقلام."