چکیده:
این مطالعه کوشش دارد تا از طریق بررسی جایگاه و ویژگیهای ویکرد حل مسئله در آموزش به ویژه حوزهی اجتماعی،همراه با شناسایی تجربیات و رویکردهای حل مسئله در سطوح مختلفی از تفکر و پیچیدگی مسائل،به معرفی کاربرد رویکرد حل مسئله در سطوح مختلف دشواری و پیچیدگی آن بپردازد.همچنین تلاش شده است تا زمینههای موضوعی و مضامین قابل ارائه در برنامهی درسی مطالعات اجتماعی را در موقعیتهای مختلف رویکرد حل مسئله معرفی نموده،ششافزون بر آن در بخش پایانی نیز شرحی از برنامهی درسی طراحی و تدوین شدهی مطالعات اجتماعی دوری راهنمایی بر اساس رویکرد حل مسئله را در قالب معرفی راهنمای برنامهی درسی و راهنمای تدریس تدوین شده،ارائه نماید. حل مسئله پژوهشگری با توجه به بستر و بافت مسائل،زمینهی مناسبی برای پیدا کردن معنی در یادگیریها؛مشارکت در یادگیری و همیاری در حل مسئله میباشد.یافتن وحدت و ارتباط زمینههای موضوعی؛آشنایی با زیر و بم مسائل شهروندی؛دریافت عمیقی از تاریخ و تحولات اجتماعی؛تقویت مهارتهای تفکر انتقادی؛تصمیمگیری؛فهم مطالب؛و برقراری ارتباط و مفاهمه،همه و همه از طریق رویکرد حل مسئله در درس مطالعات اجتماعی امکانپذیر میگردد.دروس اجتماعی،توانایی در اختیار قرار دادن امکانات غنی برای پیشبرد مهارتهای تفکر به خصوص مهارتهای تفکر سطح بالا چون حل مسئله برنامهریزی و تصمیمسازی را در میان دانشآموزن دورههای مختلف دارند؛اما،به نظر میرسد کمتر برای این مقصود به کار میروند و اغلب در نظامهای آموزشی و در میان مدارس و معلمان و مدیران به عنوان موضوعهایی با اولویت پایین در نظر گرفته میشوند و معمولا در قالب درسهایی جدا و رویکردی موضوع مدار که بر انتقال معلومات تاریخی،جغرافیایی و اجتماعی تأکید دارند،در برنامهی درسی قرار میگیرند. در مورد رویکرد حل مسئله و کاربرد آن در آموزش دروس مختلف به ویژه درسهای اجتماعی و انسانی،برداشت دقیق و منسجمی وجود ندارد و معمولا تصوری خطکشی شده از مراحل رویکرد حل مسئله و محدودیت آن به کارگیری در کلاسهاس معمول وجود دارد؛حال آن که رویکرد حل مسئله در طیف گستردهای از موقعیتهای یادگیری و در سطوح محتلفی از دشواری از سطح تفکر عملیاتی تا سطح تفکر فراانتزاعی،قابل به کارگیری است. این مقاله به طور کلی برگرفته از پژوهشی است که توسط مؤلف در زمینه ی کاربرد رویکرد حل مسئله در درس مطالعات اجتماعی دورهی راهنمایی انجام شده است.2
خلاصه ماشینی:
"*چند تأکید اساسی در رویکرد حل مسئله و پژوهشگری مبتنی بر رغبت و انگیزش که در دورهی راهنمایی میباید مورد توجه قرار گیرد،بدین شرحاند: الف-تأکید بر فرصت یادگیری جاذب و هدفمدار؛ ب-تأکید بر کار به صورت دستهای(تیمی)و تولید یک پروژه،همچنین تشکیل گروه همیاری و کار تیمی؛ ج-تأکید بر ورود مناسب به مسئله و راههای مختلف فکر کردن؛ د-تأکید بر معنییابی در یادگیری،و احساس همدلی با مسئله؛ هـ-تأکید بر سؤالات سطح بالا و پیگیری پاسخیابی؛ *مواجه شدن با مسئلهای که در قالب توالی از یادگیری است؛ *بازنمایی موقعیت مسئله طبق عالم واقع؛ *توجه به توانایی استدلال و کاربرد دانش متناسب با سطح یادگیری و تواناییهای دانشآموز؛ *شناسایی زمینههای مورد نیاز یادگیری دانشآموز در فرایند حل مسئله و راهنمایی او؛ *به کارگیری مجدد مهارتها و دانشها در حل مسئله و مشخص کردن اثربخشی آن؛ *تلفیق یادگیریهای به دست آمده در اثر کار پژوهش در دانشها و مهارتهای موجود؛ *بازبینی گامها و به کارگیری راهحلها در قالب گروه همیاری؛ *تأکید بر تعامل ء ارتباط متقابل-تأکید بر«فرایند»به جای تأکید بر«محصول»-تأکید بر بازی و شوخی و در نظر گرفتن آن در بخش عمدهای از یادگیریها؛ *کمک به دانشآموز برای انجام تفکر نقاد،و تصمیمگیر شدن؛ *الگو قرار دادن حل مسئله و طرز استنباط کردن،همچنین توجه به نقش الگویی معلم در بخشی از آموزشها، *به کارگیری الگوی حل مسئلهی دستهای(تیمی)ساختاریافته وتنظیم فرایند حل مسئله با توجه به سطوح رویکرد حل مسئله در طیف صعودی و نیز به کارگیری رویکردهای دارای پیچیدگی کمتر ودر سطوح پایینتر شناختی برای سالهای پایینتر دورهی راهنمایی؛ *تأکید بر سؤالات سطح بالا،سؤالات پیگیر و پشت سر هم،سؤالات واگرا،و دادن زمان توقف برای فکر کردن؛ *توصیه میشود در رویکرد حل مسئله،مجموعهی متنوعی از راهبردها،رویهها و فنون استفاده شود."