چکیده:
زاد و مرگ تمدنها از جریانهای مستمر تاریخ است. در طول تاریخ، تمدنهای پرشماری متولد شده، رشد یافته و سرانجام به افول یا انحطاط رسیدهاند. تمدن اسلامی نیز این مسیر را طی کرده و پس از چند قرن افول، در پی خیزشی دوباره است. اینکه آیا اسلام میتواند دوباره تمدنسازی کند یا خیر، از مسائل مناقشهانگیز عرصة فرهنگ و تمدن در عصر حاضر است. گروهی، داعیة نوسازی تمدن اسلامی و گسترش آن را در حال حاضر، گران، خیالی و نامتناسب با بضاعتها و وضعیت بحرانی جوامع اسلامی میدانند. برخی نیز بازسازی تمدن اسلامی را بسته به شرایطی میدانند که در جهان اسلام به مرور در حال تحقق است. این نوشتار بر آن است که عوامل نوسازی تمدن اسلامی را بررسی کند.
لا شک فی أن نشووء الحضارات واضمحلالها هی سنة تأریخیة مستمرة علی مر العصور، حیث نلاحظ حضارات لا حصر لها شهدتها الأرض طوال عهود متمادیة، ومن ثم اضمحلت وزالت عن الوجود أو أنها وصلت إلی درجة الانحطاط. والحضارة الإسلامیة بدورها هی إحدی الحضارات التی شهدها التأریخ والتی واجهت نوعا من الأفول، إلا أنها بدأت تجدد نفسها مرة أخری. فهل یا تری أن الإسلام قادر علی إعادة حضارته العریقة أو لا ؟ هذا سؤال مثیر للجدل والنقاش فی مجال الثقافة والحضارة إبان العصر الحدیث. فهناک من یری أن تجدید الحضارة الإسلامیة وتوسیع نطاقها فی الوقت الحاضر یعد أمرا صعبا وخیالیا لا یتناسب مع الإمکانیات المتاحة والأوضاع الحالیة المتأزمة التی تعانی المجتمعات الإسلامیة منها. وهناک من یعتقد بأن إعادة بناء هذه الحضارة مرتبط بالظروف التی تطرح نفسها علی مر الأیام. ویتطرق الکاتب فی هذه المقالة إلی بیان العوامل ذات الصلة فی تجدید بناء الحضارة الإسلامیة.
Abstract
The birth and decline of civilizations are historical phenomena which happen ocasionally. Many civilizations have emerged, developed and finally declined throughout history. The Islamic civilization is not an exception after centuries of decline it is beginning to revive.
Today, the question whether or not Islam can rebuild civilization is a controversial issue in the field of culture and civilization. Some claim that reconstruction of Islamic civilization and its development are costly imaginary and not congruent with the capacities and critical situation of Islamic societies. Others hold that reconstructing Islamic civilization demands some conditions which seem to be at the verge of realization in the world of Islam. The present paper studies the factors of reconstructing Islamic civilization.
خلاصه ماشینی:
. 427 فرهنگ اسلامی نیز همواره جوشان، متحرک و زنده بوده است نه ایستا و مرده، چراکه در غیر این صورت، میبایست امروز به سبب هجوم دشمنان متعدد، اثری از فرهنگ و تمدن اسلامی نمیبود، در حالی که مسلمانان هر جا ضربه خوردهاند، تلاش کرده، دوباره روی پای خود ایستاده و دوره جدیدی از تاریخ فرهنگ و تمدنی خود را آغاز کردهاند.
اصولا در نظام فرهنگی اسلام، این عنصر در کنار سایر عناصر نیست، بلکه اساس فرهنگ و تمدن اسلامی، اسلام و تعالیم آن است و تجلی آن در تمام حوزهها، از معماری تا ادبیات و از پزشکی تا آداب و رسوم به چشم میخورد، از اینرو، برای گسترش و نوسازی تمدن اسلامی باید به اسلام و اصول آن بازگشت.
از آنجا که علوم انسانی برای جهان اسلام جهتدهنده، فکرساز و حرکتساز است، اهمیت مضاعفی در نوسازی تمدن اسلامی دارد و بر همین اساس، استفاده از ظرفیت علوم انسانی توسط دانشمندان برای ایجاد نهضت تولید علم در جامعه، امری ضروری است و بیتوجهی به این علوم، مانع بزرگی برای نوسازی تمدن اسلامی خواهد بود.
450 امروزه مسئله مهمی که حکومتها و دولتمردان جهان اسلام باید به آن توجه داشته و در سایة آن به گسترش و نوسازی تمدن اسلامی بپردازند، همگرایی ملتهای مسلمان است.
مسلمانان و کشورهای اسلامی، باید امکانات و توان مادی و معنوی جهان اسلام را بشناسند و با در پیش گرفتن استراتژی روشن و هدفمند، همه توان و نیروی خود را برای نوسازی تمدن اسلامی به کار گیرند.