چکیده:
هدف این مقاله معرفی ایده عقلانیت انتقادی از منظر کارل پوپر و بازشناسی نسبت آن با اخلاق اجتماعی است. پوپر به عنوان فیلسوفی که بهبود وضعیت اخلاقی جامعه انسانی، یکی از دغدغههای اصلی اوست، بر نقش برخی از اصول اخلاقی در عقلانیت و تحصیل معرفت تاکید میکند و بر این باور است که تعاملات عقلانی انسان باید مبتنی بر «نقدپذیری»، «تواضع علمی» و «احترام به نظرات دیگران» باشد. در این مقاله، پس از بیان انتقادات پوپر نسبت به الگوهای معرفتشناسی سنتی، ایده «عقلانیت انتقادی» وی معرفی میشود و ضمن تبیین نسبت آن با اخلاق، برخی اصول اخلاقی منتج از آن همچون «برابری انسانها در دانایی و ارزش»، «تواضع علمی»، «گفتگو و بحث نقادانه» و «خود مختاری اخلاقی» بازشناسی میگردد. در مقاله حاضر چنین فرض میشود که میتوان از دیدگاههایی نظیر دیدگاه پوپر، به مثابه تئوری راهنمای عمل در اخلاق اجتماعی استفاده نمود
خلاصه ماشینی:
"7-آموزههای اخلاقی برگرفتهاز دیدگاههای پوپر مطابق آنچه در مورد معرفتشناسی وعقلانیت انتقادی پوپر بیان شد،میتواناصول اخلاقی زیر را استنتاج نمود که شرحمختصری درباره هریک از آنها ارائه میشود: 7-1-اصل برابری انسانها دردانش و ارزش پوپر نیز همچون کانت از تبعیض بینانسانها و نگاه ابزاری برخی از افراد بردیگران،بیزاری میجوید:«من با کانت اتفاقنظر دارم و معتقدم که هر نوع اخلاق باید براین اصل استوار باشد که هیچ کس خود راارزشمندتر از هیچ کس نشمارد(پوپر،1380،ص 447).
7-2-اصل تواضع علمی یکی دیگر از آموزههای اخلاقی پوپر کهدر اخلاق اجتماعی باید به آن التفات ویژهگردد،آن است که شخص همواره باید بهجهل خود و نامتناهی بودن معرفت توجهداشته باشد و دچار غرور نشود و به یاد داشتهباشد که معرفت فعلی او،در بهترین حالتچیزی جز مجموعهای از حدسها و گمانهانیست که هنوز ابطال نشدهاند،اما ممکناست دیر یا زود و در پی آشکار شدنظرفیتهای تازهای از واقعیت(واقعیتی کهنامتناهی است و نو به نو جنبههای تازهای ازآن بر ما آشکار میشود)ابطال شوند.
عقلانیت انتقادی در دیدگاه پوپر عقلانیتیمحض و خالی از ارزشهای اخلاقی نیست،بلکه رویکردی به زندگی است که در آن یکشخص باید آماده بحث و گفتوگو در موردباورهای خود با دیگران بوده و گوشی شنوابرای شنیدن انتقاد داشته باشد.
گرچه خود پوپر مستقیما به دلائلبلاهتآمیز بودن روش تربیتی عصر حاضراشاره نکرده است،ولی از آموزههای اخلاقی&%05922BHRG059G% مورد توجه او در مباحث مختلف به ویژه ایدهعقلانیت انتقادی،حد اقل به دو دلیل اصلیمیتوان پی برد: اولا در بسیاری از موارد دیده شده کهاولیاء و مربیان به گونهای با کودکان برخوردمیکنند که گویی«عقل کل»هستند ومعرفت آنها از هرگونه خطا و نقص به دوراست."