چکیده:
این مقاله به بررسی آگهیهای فرهنگی در مطبوعات عصر قاجار از نظر تعداد،
سطح زیر چاپ، صفحه درج(کمیت)و محتوا(کیفیت)میپردازد.بر روی یازده عنوان از
مهمترین نشریات ادواری دولتی و غیردولتی عصر قاجار که عبارتند از:وقایع اتفاقیه،
دولت علیه ایران، اختر، شرف، شرافت، تربیت، شکوفه، دانش، انجمن تبریز و روزنامه
مجلس به روش سندی و تحلیل محتوا، تحقیق شد.پیدایش و تحول مطبوعات، سیر تاریخی
تبلیغات و آگهیهای مطبوعاتی در جهان و ایران مباحث مورد بررسی بودند.روزنامهها در
سه مقطع:از آغاز حکومت قاجار تا انقلاب مشروطه، دوره مشروطه، و دوره دوم انقلاب
مشروطه تجزیه و تحلیل شد.یافتهها حاکی از آن است که روزنامههای اختر و مجلس به
ترتیب بیشترین سهم آگهیهای فرهنگی را دارند و عنصر کتاب با 6/55 درصد بیشترین سهم
و عنصر نمایش با1/0 درصد کمترین سهم را در میان عناصر فرهنگی به خود اختصاص
دادهاند.ملیت بیشتر آگهیها ایرانیست و صفحه درج آگهی در بیشتر روزنامهها صفحه
آخر بوده است.سطح زیر چاپ آگهیها در بیشتر موارد از 50 سانتیمتر تجاوز نمیکرد و
از نظر سبک، 2/72 درصد از آگهیها سبکی ساده و اطلاعرسان داشتهاند.
خلاصه ماشینی:
"یافتههای این پژوهش در جدول 5 منعکس است و حاکی از آن است که از مجموع 988 آگهی که در دوره اول منتشر شده 2/78 درصد از آنها عنصر محل درآگهی وجود دارد و 8/21 درصد به محل اشاره ندارد.
فراوانی آگهیهای فرهنگی براساس صفحه درج آگهی در سه دوره تاریخی(به تصویر صفحه مراجعه شود) با بررسی دقیقتر این جدول درمییابیم آگهیهایی که در روزنامههای دوره قاجار چاپ شدهاند بیشتر در صفحه آخر روزنامه بوده است.
سطح زیر چاپ آگهیهای فرهنگیبا توجه به جدول 10، در دوره اول آگهیهایی که سطح زیر چاپ آنها تا 50 سانتیمتر بود با 6/63 درصد بالاترین نسبت را دارد و آگهیهای بیش از 150 سانتیمتر با 7/2 درصد کمترین نسبت را به خود اختصاص داده است.
سیر تحول آگهیهای فرهنگی در سه دوره مورد بررسی نشانگر این است که در هر سه دوره عنصر کتاب بالاترین درصدها را به خود اختصاص داده است و عنصر قرائتخانه کمترین درصدها را نشان میدهد زیرا تعداد این اماکن اندک بود و کمکم طی این اعلانها مردم را برای استفاده از قرائتخانه که همان کتابخانههای امروزیست تشویق مینمودند.
در دوره اول مورد بررسی یعنی از آغاز روزنامهنگاری در ایران، ما در روزنامههایی چون وقایع اتفاقیه تعداد زیادی اعلان کتاب داریم که فقط نام کتاب، قیمت و محل فروش ذکر شده است و اصلا به موضوع اشاره ندارد ولی در دورههای بعد در روزنامهایی چون تربیت به اعلانهایی برمیخوریم که حتی در چند صفحه به شرح موضوع کتاب و تقریبا نقد کتاب پرداخته است."