چکیده:
دورانهای اقتصادی پدیده ای تکرارپذیر هستند ولی ممکن است از جهت دامنه حرکت و زمان چرخش متفاوت باشند. در دهه 1930، اقتصاددانان با توجه به ویژگی هم حرکتی متغیرهای اقتصادی، درصدد پیش بینی وضعیت متغیرهای عمده اقتصادکلان مثل تولید ناخالص داخلی، سطح قیمت ها، بیکاری و... آمدند. در این راستا، به ویژه ساخت نماگر ترکیبی مورد توجه قرار گرفت و تکنیکهای اقتصاد سنجی بعدها در تنوع و گسترش این نماگرها بسیار موثر واثع گردیدند.
مقاله حاضر، رفتار سری زمانی 70 متغیر مهم اقتصاد کلان ایران را در مقایسه با تولید ناخالص داخلی مورد مطالعه قرار می دهد که نتایج نشان می دهند متغیرهای درآمد حقیقی نفت و واردات حقیقی ضمن داشتن همبستگی بالا و هم حرکتی هم جهت با تولید ناخالص داخلی از نظر زمانی نیز نقاط چرخش آنها چند فصل جلوتر از تولید ناخالص داخلی می باشد. در مرحله ای دیگر، نماگر ترکیبی از این دو متغیر پیشرو ساخته شد و ویژگی نقاط چرخش آن در دهه های گذشته با نقاط چرخش تولید ناخالص داخلی مورد مقایسه قرار گرفت و مشخص شد که این نماگر ترکیبی ضمن ارایه رفتاری مشابه رفتار تولید ناخالص داخلی، نقاط چرخش آن به طور متوسط 4.25 فصل زودتر از تولید ناخالص داخلی است که از این پدیده میتوان برای پیش بینی وضعیت تولید ناخالص استفاده نمود. همچنین، این مطالعه نشان میدهد که طی دهه های گذشته، متوسط دوره رکود اقتصادی ایران 41 ماه و متوسط دوره رونق 32 ماه بوده است . به عبارت دیگر همواره دوران رونق کوتاهتر از دوران رکود بوده و متوسط دورانهای اقتصادی ایران حدود 75 ماه به طول انجامیده است .
خلاصه ماشینی:
"این واقعیت که متغیرهایی وجود دارند که حرکت زمانی آنها جلوتر از متغیر عملکرد کلان اقتصادی(مثلا تولید ناخالص)است،نشان میدهد که از این پدیده میتوان برای پیشبینی وضعیت آینده اقتصاد استفاده نمود.
Jacob(1998) دیگر،مطالعات که در گذشته در کشورهایی مثل امریکا صورت گرفته،نشان میدهد که در جدول 1-روش شناختی مطالعات دورانهای اقتصادی (به تصویر صفحه مراجعه شود) متغیرهایی مثل تولید ناخالص داخلی حقیقی،مصرف،سرمایهگذاریهای بخش خصوصی،اشتغال،هزینههای دولتی،دستمزد حقیقی،رشد پول،تورم،قیمت سهام،جهت حرکت،همجهت با دوران اقتصادی است در حالی که جهت حرکت متغیرهایی مثل بیکاری،مخالف دوران است یا متغیرهایی مثل اشتغال و مصرف همراه بوده ولی برای متغیرهای دیگری مثل تورم و نرخ بهره اسمی زمان اوج و حضیض معمولا بعد از وقوع اوج و حضیض عملکرد اقتصاد است(پسرو).
حقایق کشف شده اقتصاد ایران،از جمله ویژگی دورانهای اقتصادی ونقاط چرخش آن،تدابیری برای پیشبینی وضعیت آینده اقتصاد ایران از طریق نماگر ترکیبی پیشرو به دست میدهد که زا جمله دستاوردهای مقاله حاضر است.
انتخاب از میان متغیرهای نفتی با بررسیهای انجام شده از متغیرهای پیشروی که مستقیما به نفت بستگی دارند یعنی؛ تولید نفت(مقداری)،صادرات نفت(مقداری)و درآمد حقیقی ارزی حاصل از صادرات نفت و گاز (TOGRBC) میباشد و لذا این متغیر پیشرو از این مجموعه برای حضور در نماگر ترکیبی پیشرو ایران انتخاب گردیده است.
ه. نماگر ترکیبی دورانهای اقتصادی به روش وزنی در این روش،به جای جمع ساده کلیه دورانها،از جمع وزنی آنها استفاده میشود که وزن هر دوران بستگی به میزان فاصله زمانی پیشروی و عملکرد نسبی نقاط چرخش آن دارد."