چکیده:
رفتن بهسوی ارائۀ چشماندازهای جایگزین و نو در علم ارتباطات و فراهم آوردن زمینۀ الزم برای نظریهپردازی بومی نیازمند شناخت پیشفرضهای ماقبلنظری جریانهای غالب و مسلط نظریههاست که از آنها به عنوان پیشفرضهای فرانظری یاد میشود. هر جهتگیری فلسفی و یا به تعبیری هر الگوواره، دستگاهی از این پیشفرضهای فرانظری شامل پیشفرضهای هستیشناختی، معرفتشناختی، ایدئولوژیک، اکسیولوژیک و غیره دارد که فرانظریۀ آن را تشکیل میدهند. با تحلیل فرانظری نظریهها و مسائل ارتباطات فرانظریههای مختلفی دیده میشود که ازاینمیان، میتوان معقولگرایی، کارکردگرایی، تفسیرگرایی، نقدگرایی یا بهطور خاص انتقادی و پسامدرنیسم را نام برد. هرکدام از این فرانظریهها جهتگیریهای خاص خود را به حوزههای مختلف مربوطه در نظریههای ارتباطات بخشیدهاند. عالوهبراین، رویکردهای فلسفی، گونهای از تحلیل فرانظری نیز وجود دارد که بهدنبال فراهم آوردن یک چشمانداز فرانظری آسیا-مرکز و غربی-زدایی از نظریۀ ارتباطات است.
خلاصه ماشینی:
"دین و ارتباطات، سال شانزدهم، شمارة اول و دوم (پیاپی35 و 35)، بهار-تابستان و پاییز-زمستان 1158، صص53-188 چشماندازهای فرانظری به ارتباطات ابراهیم فیاض محسن بدره چکیده رفتن بهسوی ارائۀ چشماندازهای جایگزین و نو در علم ارتباطات و فراهم آوردن زمینۀ الزم برای نظریهپردازی بومی نیازمند شناخت پیشفرضهای ماقبلنظری جریانهای غالب و مسلط نظریههاست که از آنها به عنوان پیشفرضهای فرانظری یاد میشود.
ارتباطات نیز ازآنجاکه در محدودة علوم انسانی و اجتماعی قرار دارد، از چند جهت باید در معرض تحلیلهای فرانظری قرار گیرد: از یک جهت، هنگامی که پژوهشگران میخواهند از الگوواره (پارادایم)های مسلط و غالب آن فاصله گرفته و چشماندازهای جایگزین دیگری را مطابق با بومهای جغرافیایی (برای مثال، چشمانداز آسیایی) یا مکاتب فلسفی ارائه دهند، نیازمند مطرح کردن ادبیاتی هستند که توسط آن، پیشفرضهای فلسفی و غیرفلسفی ماقبلنظری الگووارههای موجود و همچنین، چشمانداز ارائهشده توسط خود را ارائه کنند.
رهیافتی هستیشناختی، معرفتشناختی و ایدئولوژیک به نظریههای ارتباطات ناستاسیا21 و راکاو31 با بررسی انتقادی شیوههای طبقهبندی نظریههای ارتباطات، مطرح میکنند که رهیافتهای سنتی طبقهبندی (بر اساس ترتیب زمانی پیشرفت نظریهها، دامنه مبادی نظریهها، حوزههای فرعی مطالعه، و یا بر اساس اجزای یک تعریف درونی شده از ارتباطات) زمینههای عمیقتر موجود برای گرد هم آوردن و یا متفاوت کردن نظریهها از همدیگر را که دالیل قویتری برای گروهبندی آنها هستند، مورد توجه قرار 33 دین و ارتباطات، سال شانزدهم، شمارة اول و دوم (پیاپی35 و 35)، بهار-تابستان و پاییز-زمستان 1158 ندادهاند."