Abstract:
در دنیای امروز، کشورها در سیاست خارجی خود، اغلب همسو با نظریهٴ نوواقعگرایی، برای افزایش قدرت و منافع، تلاش میکنند. آنها در شرایط حاکمیت هرج و مرج و جدایی اخلاق از سیاست، در عرصهٴ بینالملل، اقدام و عمل میکنند. برخلاف این رویهٴ حاکم، در اسلام، اخلاق اساس سیاست را تشکیل میدهد. به همین دلیل، هدف اصلی سیاست خارجی ایران بر اساس قانون اساسی آن، فقط کسب منافع ملی نیست، بلکه تحقق منافع بشریت است؛ اگرچه چنین هدفی به فداکردن منافع اقتصادی منجر شود. هدف اصلی این مقاله، مقایسهٴ سیاست خارجی ایران و سیاست خارجی مبتنی بر نظریههای حاکم بر روابط بینالملل از منظر «نوواقعگرایی»، «لیبرالیسم» و «سازهانگاری» است. روش تحقیق در این مطالعه، توصیفی ـ تحلیلی است و اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعهٴ کتابخانهای گردآوری شده است. این مطالعه نشان میدهد که همهٴ دولتها با وجود تفاوت در شرایط سیاسی، اقتصادی، ارزشهای فرهنگی و ایدئولوژی، اهداف مشابهی را دربارهٴ منافع ملی در عرصهٴ بینالملل دنبال میکنند. حال آن که در اسلام، ملت مبنای تصمیمگیری نیست و یک دولت اسلامی، به منافع همهٴ انسانهای روی زمین، توجه دارد.
Machine summary:
"این پژوهش با توجه به حاکمیت چنین فضایی در روابط بینالملل، در نظر دارد شاخصهای اخلاقی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را بررسی کند.
اصل نفی سبیل (طرد و نفی سلطهٴ امپریالیسم در مقدورات جامعهٴ اسلامی)، اصل کسب و تدارک قدرت، اصل اخوت اسلامی، اصل تألیف قلوب (جلب دوستی غیرمسلمین از راههای مختلف برای جلوگیری از پیوستن به اردوی دشمن حربی و نیز کسب امتیازها و جذب متحدان برای تقویت اسلام)، اصل دعوت، اصل یکپارچگی سیاسی دارالاسلام (تشکیل قطب قدرت جهانی)، اصل جهاد تدافعی (رفع موانع استقرار اسلام در جهان)، اصل وحدت بر مبنای توحید و همزیستی مسالمتآمیز با اهل کتاب، اصل استکبارزدایی و حمایت از مستضعفان جهان در برابر مستکبران، گسترش عدالت و ترویج ظلمستیزی و سرانجام اصل تشکیل جامعهٴ آرمانی و حکومت عدل واحد جهانی (نخعی، 1376، ص201)، بر اصولی تأکید دارند که مجموعهٴ آنها چهارچوبی را برای سیاست خارجی ایران فراهم میآورد که از درون آن، به دنیا نگریسته میشود.
بنابراین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، بر مبنای موازین اخلاقی ملهم از احکام اسلامی و فرهنگ ایرانی، خود را به رعایت اصولی متعهد میداند که شاخصهای عمدهٴ آن با تعاریف نظریههای بینالملل از منافع ملی، سازگار نیست و از نگاه عرف بینالملل، غیرمنطقی به نظر میرسد.
بر خلاف این اصل حاکم بر روابط بینالملل، جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی خود بر تحقق اهدافی تأکید دارد که در برخی موارد، حتی مستلزم پذیرش هزینههای سیاسی و صرف منابع مادی و اقتصادی داخلی است."