Abstract:
ملاصدرا یکی از فیلسوفان بزرگ عصر صفوی است که صوفیان و دانشمندان صـاحب قـدرت این روزگار را در قالب آثار مختلف خود توصیف ، ترسیم و نقـد مـیکنـد. وی ماننـد بسـیاری از حکما و فلاسفه شیعه در این دوره ، مشربی ذوقی و صوفیانه اتخاذ مینمایـد و در مقـام دفـاع از تصوف و رد و انکار تشرع خشک ظاهری و فقهای منسوب به حکومت برمـیآیـد و بـا تلفیـق و ترکیب متناسبی از براهین عقلی و کشف و شهودهای عرفانی موجد حکمت صـدرایی و عرفـان فلسفی و تصوف شیعی میگردد که بازتاب این تفکرات در آثار گوناگون وی دیـده مـیشـود. از جمله آثار ذوقی ملاصدرا که جلوه گاه اندیشه های ناب و متعالی اوست ، مجموعه اشـعار صـوفیانه وی میباشد که در عین حال ، آیینه تمام نمایی از روزگار و ابنای زمانه اوست و سرشـار اسـت از بن مایه های کلی تصوف با رویکردی جدید که عبارتست از ترکیب تعالیم نظری تصوف با عرفـان عملی و فلسفه . این پژوهش با بررسی اشعار صوفیانه او به روش تحلیل محتوا ضمن استخراج و معرفی این موتیف های صوفیانه ،در صدد پاسخ به ایـن پرسـش اسـت کـه چگونـه ملاصـدرا بـا به کارگیری برخی از موتیف ها، اصطلاحات و رمزهای ادبیات تصوف چون عشق ، مـی و سـاقی و خرابات و... در منظومه تداعیهای عارفانه به توصیف برخی از گروه هـای اجتمـاع عصـر خـویش میپردازد و تا اندازه ای، بعضی منش ها و کنش های صوفیان ، عالمان ، فقیهان و متشـرعان زمانـه خویش را باز مینمایاند.
Machine summary:
"تتبع در اشعار ملاصدرا از منظر توصیف برخی گروه های اجتماعی عصر وی فریده داودی مقدم استادیار دانشگاه شاهد جنان ایزدی استادیار دانشگاه اصفهان (تاریخ دریافت : ١٣٩٢/٠٢/٣٠؛ تاریخ تصویب : ١٣٩٣/٠٦/٠٩) چکیده ملاصدرا یکی از فیلسوفان بزرگ عصر صفوی است که صوفیان و دانشمندان صـاحب قـدرت این روزگار را در قالب آثار مختلف خود توصیف ، ترسیم و نقـد مـیکنـد.
از این رو، این پژوهش با رویکردی اجتماعی به نقد اشعار صوفیانۀ او میپردازد و به این نتیجه دست مییابد که ملاصدرا بـا توصـیف هـای شـاعرانه جهان پیرامون خویش و مناسبات قدرت مبتنی بر مذهب و تصوف یا دیگر نهادهای اجتماعی را به بوتۀ نقد میکشاند و جلوه هایی از احوال و افکار برخی از گروه های عصر خود را در لایـه هـای پنهان سخن خویش باز مینمایاند.
اشعار ملاصدرا با تأمل در مجموعۀ اشعار ملاصدرا، میتـوان دریافـت کـه ایـن فیلسـوف و حکـیم عالیقـدر بسیاری از اندیشه های متعالی خویش در باب هستی، انسان و اجتماع را در لونی دیگر به تصویر کشیده است و برخی از سخنان خود را که در قالب آثاری چون رسالۀ سه اصل پدیـد آمـده ، در عرصۀ شعر به نمایش گذاشته است و گاه نیز به بیان معانی بلند عرفانی و فلسفی پرداخته است و به نظر میرسد که به هیچ وجه در صدد پرداختن به صنایع شعری، کنایات و اشـارات ادبـی و ..."