Abstract:
عرفان اسلامی با تکیه بر پشتوانه غنی فرهنگ اسلامی از قرن دوم هجری به بعد بتـدریج در بیشتر مناطق خاورمیانه بویژه ایـران ریشـه دوانیـد و بـر بیشـتر ابعـاد فرهنگـ ، اجتمـاعی، سیاسی و ادبی جامعه سایه افکند. با تحقیق در آثار ادبی گذشته بویژه آثار قـرن ششـم بـه بعد کمتر اثری را می توان یافت که به نحوی تحت تاثیر عرفـان اسـلامی نباشـد. کاسـتن از تعصبات دینی و مذهبی، رواج آزادگی و وسعت مشرب ، تلاش جهت تقریب ادیان و مـذاهب ، بی اعتنایی به جاذبه های فریبنده دنیایی و مسائلی از این قبیل عرفـان اسـلامی را در دوره هایی از تاریخ ایران با اقبال خاص و عام مواجه ساخت . سوء استفاده برخی از عارف نمایان و مسائلی از این قبیل نیز در مواردی موجب عرفان ستیزی در میان عامه مردم گردیده اسـت . هدف این مقاله بررسی عرفان و عرفان نمایی در فرهنگ عامیانـه مـی باشـد. ایـن مـوارد در حیطه های واژگان ، اصطلاحات و امثال و حکم بررسی شده اسـت . نقـش عرفـان در تهیـیج توده ها در مبارزه علیه ستمگران به عنوان تاثیرات مثبت عرفـان بـر فرهنـگ عامـه تشـریح شده و عرفان نمایی و عوامل عرفان ستیزی نیز مورد بررسی واقع شده اسـت . نتیجـه نشـان خواهد داد با این پژوهش می توان بـه درک بهتـری ازعرفـان اسـلامی و جلـوه هـای آن در فرهنگ عامیانه دست یافت .
Machine summary:
مـوارد زیـر برخی از مصادیق این تأثیرات محسوب می شوند: ١-٢-تأثیرعرفان اسلامی بر ادب پارسی عرفان اسلامی همه اقشارجامعه را مورد خطاب قرار می داد، بـرای ایـن کـار عـلاوه ـر تکیه بر ذوق و تـأویلات ذوقـی قـرآن و حـدیث ، بـه ادبیـات نیـز روی آورد و شـعر و نثـر را عرصه بیان اندیشه های خود قرار داد.
برخی از امثال فارسی تحت تأثیر عرفان و تصوف به وجود آمده اند و این امر بیانگر نفوذ اندیشه های عرفانی بر فرهنگ عامیانه می باشد؛ موارد زیر از مصادیق این امر محسوب میشود: از قلندر هویی از خرس مویی .
(تبریزی به نقل از پورجوادی،١٣٨٠: ٣٩-٣٨) ٢-٣-جلوه های عرفان ستیزی در حوزه امثال ، حکم و کنایات رونق تصوف در دوره های خاصی از تاریخ ایـران و توجـه و روی آوردن مـردم بـه آن ،ایـن گونه فرصت طلبان را به فکر سوءاستفاده انداخته و با لاف و گـزاف هـای بـیجـا و گـردآوری گروهی نادان به دور خود، سعی کرده اند به مقاصد پلید خود برسند که همان دست یابی به نفع شخصی خود، بوده است .