Abstract:
رویارویی ایرانیان در سالهای آغازین قرن نوزدهم میلادی با دنیای غرب و مولود مشخص و برجستهی آن که تجدد خوانده میشد، سبب ساز ظهور و بروز جریانی شد که با عنوان نوسازی شناخته میشود. اگر چه در ابتدا آشنایی ایرانیان با پدیدهی نوسازی در قالب رویههای نظامی و تکنیکی بود، اما به تدریج، این جریان به سایر حوزههای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز کشیده شد و زمینه را برای تولد گروه جدیدی در ساختار قشربندی اجتماعی ایران فراهم ساخت که بعدها طبقهی متوسط جدید خوانده شدند. این گروه در عصر پهلوی دوم و بر اثر اصلاحات و گسترش نظام آموزشی و اداری از نظر کمی توسعه یافت و در آستانهی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 و در ائتلاف با طبقهی متوسط سنتی، نقش مهمی در شکلدهی و سرانجام پیروزی آن ایفا کرد. بنابراین پژوهش حاضر سعی دارد از رهگذر مطالعهی مختصات و ویژگیهای این طبقه و نحوهی برخورد رژیم پهلوی با مجموعه خواستها، تقاضاها و آرمانهای آنان، به ارزیابی نقش طبقهی متوسط جدید در ایجاد ثبات و بیثباتی سیاسی در دورهی 37 سالهی میان سالهای 1357-1320 بپردازد. همچنین فرضیهی بنیادین ما در این نوشتار، بر خطای راهبردی محمدرضا پهلوی و دستگاه سیاستسازی او در گسترش کمی طبقهی متوسط و عدم پاسخگویی به تقاضاهای کیفی و اساسی آنان استوار است.
Machine summary:
مدعایی که در این مقاله در پاسخ به این پرسش که حقوق شهروندی چه جایگاهی در نزد بیانگذار جمهوری اسلامی داشته است ، دنبال میشود این است که با وجود سابقه اندک حقوق شهروندی در ایران و با وجود شرایط خاص جامعه ایران در ابتدای پیروزی انقلاب ، حقوق شهروندی در نزد امام خمینی(ره )، مسأله و دغدغه ای جدی بوده است و علیرغم آن که ایشان از این مفهوم در آتار و بیانات خود استفاده نکرده اند ولی محورها و مصادیق آن در سیره ی نظری و عملی ایشان مورد تأکید و توجه ویژه بوده است .
همان گونه که تاکنون مرور شد، شهروندی مستلزم برخورداری از حقوق است و «شهروند بودن یعنی برخوردار بودن از این حق که شیوه زندگی و ایده آل های ذهنی خود را در چارچوب نظم و امنیت اجتماعی مورد احترام ببینیم » (روشه ،٤٣:١٣٨٠).
امام خمینی(ره ) در ادامه این فرمان با مستثنی کردن امر تجسس برای کشف توطئه ها و مقابله با گروهک های مخالف نظام جمهوری اسلامی که قصد براندازی نظام و ترور شخصیت ها و مردم بیگناه را دارند، میفرمایند: «مؤکدا تذکر داده میشود که اگر برای کشف خانه های تیمی و مراکز جاسوسی و افساد علیه نظام جمهوری اسلامی از روی خطا و اشتباه به منزل شخص یا محل کار کسی وارد شدند و در آن با آلت لهو یا آلات قمار و فحشا و سایر جهات انحراف مثل مواد مخدره برخورد کردند حق ندارند آن را پیش دیگران افشا کنند، چراکه اشاعه فحشا از بزرگ ترین گناهان کبیره است و هیچ کس حق ندارد هتک حرمت مسلمان و تعدی از ضوابط شرعیه نماید.