Abstract:
لزوم تغییر ساختار بودجه ریزی دانشگاهی از برنامه ای به عملکردی سبب شد تا مطالعه های بسیاری در پی الزامات این تغییر صورت پذیرد. با بررسی مبانی نظری موضوع، مدل ریاضی که دربرگیرنده ساختار دوگانه بودجه ریزی بر مبنای عملکرد (PBB) در دانشگاه باشد، مشاهده نشد. از این رو هدف این پژوهش ارائه مدل PBB بوده به نحوی که از یک سو تخصیص بودجه به برنامه ها براساس اهمیت هر برنامه و از سوی دیگر تخصیص بودجه به دانشکده ها بر اساس سرانه دانشجویی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورد توجه قرار گیرد. با درنظرگرفتن معیارهای گوناگون در دانشگاه، مدل برنامه ریزی آرمانی PBB در دانشگاه طراحی شد. نکته مهم در طراحی مدل، استفاده از ضریب کارایی- محاسبه شده براساس رویکرد تحلیل پوششی داده ها (DEA) با مدل پایه CCR نهاده گرا- جهت تعیین ضریب اهمیت هر گروه آموزشی به منظور تخصیص بودجه به آن است. همچنین وزن آرمان ها و میزان اهمیت هر برنامه براساس مقایسات زوجی توسط خبرگان تعیین شد. این مدل ریاضی دارای 5 آرمان، 896 محدودیت و 507 متغیر تصمیم است. به منظور نمایش قابلیت های مدل طراحی شده، از داده های مالی سال 1389 دانشگاه تربیت مدرس استفاده شد. نتایج حل مدل و مقایسه با داده های واقعی ، بیانگر بهبود قابل ملاحظه در میزان دستیابی به آرمان ها و تابع هدف است. این امر قابلیت بالای مدل را در تخصیص بهینه بودجه دانشگاه نشان می دهد.
Machine summary:
به این ترتیب ، هدف اصلی این پژوهش ارائه یک مدل برنامه ریزی آرمانی جهـت تخصـیص بودجه به دانشگاه است به نحوی که نحوه تخصیص متناسب با ساختار هزینه ای دوگانه دانشـگاه و درراستای تحقق هدف های کلان دانشگاه باشد و کارکردهای سه گانه ی آموزشـی، پژوهشـی و پشتیبانی دانشگاه را نیز پوشش دهد.
مـدل ریاضی این پژوهش گران شامل سه دسته محدودیت آرمانی متعارض است که عبارتند از: ـ برنامه یا فعالیت های نیل به هدف های ؛ ـ هدف نائل آمدن به بسته تصمیم ؛ ـ آرمان سقف بودجه (١٩٨٤ ,Shim and lee).
ازایـن رو هدف از انجام این پژوهش آن است تا با بهره گیری از مدل ارائه شـده توسـط آذر (١٣٧٥) مـدلی متناسب با ساختار هزینه ای دانشگاه ارائه شود که هم بتواند بودجه مورد نیاز هر برنامـه و ردیـف هزینه را تعیین نماید، و هم میزان بودجه تخصیصی به هر دانشکده و گروه آموزشی را متناسب با استانداردهای وزارت علوم مبتنی بر سرانه دانشجویی مشخص نماید.
به طور خلاصه میتوان مسئله این پژوهش را تخصیص بودجه به برنامه ها و فعالیت ها از یک سو و دانشکده ها و گروه ها از سوی دیگر عنوان کرد؛ بطوری که آرمان های مورد نظر مسئولان و تصمیم گیران نظام دانشگاهی برآورده شود.
با توجه به اینکه مدل این پژوهش مدل بودجه ریزی بر مبنای عملکرد است ، پس از مشورت با خبرگان بودجه ریزی، نسبت بودجه مورد استفاده برای هر مقطع ارشد به دکتری به عنوان آرمان پنجم مدل درنظر گرفته شد.