Abstract:
معصومان (ع ) به عنوان تبیین کنندگان کلام وحی، در گفتار و رفتار خـود بـا مخاطبـان ، بـه شیوه ای اثربخش ارتباط برقرار میکردند. بـا بررسـی احادیـث ایشـان ، ایـن شـیوه هـا را در شرایط گوناگون انتقال پیام میتوان استخراج و دسته بندی کرد. هدف ازتدوین این نوشـتار (ع )استخراج و دسته بندی بعضی از عوامل رفتاری ارتباط موثر در گفتـار و رفتـار امـام رضـا است . این عوامل در باب های مختلف حدیثی امام (ع ) و نه صرفا باب های تربیتی وجود دارد. این نکته موردتاکید است که دوران امامت آن حضرت به خصوص تنوع سه دورة مختلـف و بتبع آن مخاطبان مختلف این دوران میتواند الگویی برای شیوة رفتاری مدیران در عصر حاضر باشد. در این مقاله که به شیوة کتابخانه ای نگاشته شده ، در چنـد عنـوان بـه عـواملی چون بهره گیری از نشانه هـای غیرکلامـی، انتقـال غیرمسـتقیم پیـام ، ادب و احتـرام متقابـل ، همگامی، هماهنگی قول و عمـل ، موقعیـت شناسـی در سـخن گفـتن و سـکوت و ارتبـاط نزدیک اشاره شده است . معاشرت ، زمینه سازی برای پیام اصلی، اولویـت شناسـی و موقعیـت شناسـی و بـالاخره سطح بندی ارتباط از دیگر عوامل رفتاری دارای شاهد مثال در احادیث رضوی است .
Machine summary:
(ع ) این سؤال مطرح است که آیا این عوامـل و ابـزارهـا در فراینـد ارتبـاطی معصـومان و به خصوص امام هشتم (ع ) جایگاهی دارد یا با بررسی شواهد حدیثی امام رضا(ع ) مـ تـوان بـه شاهدمثال هایی در این خصوص دست یافت ؟ در صورت وجود و بهره گیری امام رضا(ع ) از این ابزارها، عوامل رفتـاری ارتبـاط مـؤثر از دیدگاه ایشان چیست ؟ پیش زمینۀ ذهنی ما بر اساس اعتقاد کلامی و همچنین آموزه های قرآنی بر این اسـت کـه خداوند متعال ،قرآن کریم را از طریق پیامبر(ص ) برای بهتـر زیسـتن نـازل فرمـوده و ایشـان و معصومان (ع )تبیین کنندگان آموزه های وحی هستند.
دیگر بار در بحث اصرار مـأمون بـه اقامـۀ نماز عید به وسیلۀ آن حضرت است که امام (ع ) بعـد از رد اولیـۀ درخواسـت مـأمون ، آن را بـه شرط اجرای این امر مانند رسول الله (ص ) می پذیرند و سپس مانند ایشان ، عمامـه ای سـفید بـر تن کرده ، جامۀ خود رتا زانو بالا می زنند و به اطرافیان خـود نیـز چنـین دسـتور مـی دهنـد (کلینی ، ١٤٠٧ق ، ج ١: ٤٨٩؛ ابن بابویه ، ١٣٨٧ق ، ج ٢: ١٥٠) و به حرکت می افتنـد.
امام رضا(ع ) در حدیثی به نقل از دایی خود هندبن ابـی هالـه ، بـه تفصیل ، شمایل و خصوصیات ظاهری پیامبر(ص ) راتوصیف می کنند و نکتۀ مـوردتوجـه در این حدیث نسبتا طولانی ، نظم و موجه بودن شـکل ظـاهری پیـامبر(ص ) اسـت (ابـن بابویـه ، ١٣٨٧ق ، ج ١: ٣١٦) همچنین در حدیثی دیگر، ایشان تأثیر خضاب کردن را در ارتباطات و مؤثر بودن بعضـی از ارتباطات انسانی برمی شمرند (کلینی ، ١٤٠٧ق ، ج ٦: ٤٨١).