Abstract:
حساب احتمالات از مباحثی است که اندیشمندان در مباحث روش شناختی از آن بهره برده و تفاسیر متفاوتی از آن ارائه نموده اند مرحوم شهید صدر از حقیقت حساب احتمالات دو تفسیر مبتنی بر علم اجمالی ارائـه داده انـد، که در تفسیر اول احتمال را به درجه باور شخص و در تفسیر دوم احتمال را به درجه وقوع آن در خارج تفسـیر نموداند و حجیت آن را به دلیل اینکه موجب دستیابی به یقین موضوعی که از دیدگاه ایشان حجت مـیباشـد، دانسته اند و روش دست یابی به معرفت یقینی از دیدگاه ایشان منحصر به روش منطقی (توالـد موضـوعی ) کـه استنتاج و افزایش معرفت براساس تلازم منطقی بین دو معرفت خواهد بوده و حاصل سیر منطقی فیما بین آنها میباشد، نبوده و شامل روش غیرمنطقی (توالد ذاتی ) که استنتاج و زایش معرفت از معرفت دیگر براساس سیر منطقی و تلازم حقیقی نمیباشد، میشود و حساب احتمالات توسط روش توالد ذاتی موجب یقـین موضـوعی خواهد شد و کارکردهایی را در حوزه معرفت شناسی مثل حجیت استقراء و در حوزه فقـه مثـل حجیـت تـواتر، اجماع و سیره و در حوزه عقائد مثل برهان نظم مشخص نموده اند در این مقالـه بـه تفسـیر ایشـان از حسـاب احتمالات و ملاک حجیت آن توسط یقین موضوعی و روش توالـد موضـوعی پرداختـه خواهـد شـد و سـپس کارکردهای آن توسط ایشان بیان و به بررسی و نقد شبهات وارد شده ، پرداخته خواهد شد.
Machine summary:
"در مرحله دوم برای اینکه این ظن و احتمال تبدیل به یقین گردد، از توالد ذاتـی اسـتفاده نموده است به این بیان که ما از احتمال افزایش بدست آمده از حساب احتمالات میتوانیم بـه یقینی برسیم که ثبوت محمول را برای موضوع ثابت نماید و یقیین بدست آمده ، یقینی ذاتی و منطقی نخواهد بود، بلکه یقینی موضوعی میباشد که توسط قرائن خارجی به دست آمده است و قابل انتقال به دیگران اسـت و براسـاس روش عقلـی و تجربـی کـه روش عقـل گرایـان و تجربه گرایان است ، نمیباشد و نحوه تبدیل این احتمال توسط قرائن خارجی بدین صورت است که اگر مقدار زیادی از ارزش های احتمالی تجمیع یابند، این ارزش احتمـالی فـراوان بـا وجـود شرایطی تبدیل به یقین خواهد گردید و این نحو دست یابی به معرفت در مرحله دوم تعبیـر بـه زایش حقیقی خواهد شد.
طریق دوم : اجماع طریق دیگری که ایشان برای اثبات وجدانی صدور دلیـل از شـارع بیـان نمـوده ، اجمـاع میباشد و اجماع را تعریف به اتفاق کثیری از علما در حکم به درجه ای که موجب احراز حکـم شرعی شود دانسته و حجت آن را براساس دانسته است کـه اجمـاع علمـا بـر مسـاله شـرعی اخباری است حدسی از حکم شارع مثل تواتر که اخبار حسی از شارع و همان طور که در اخبار حسی خطا و صواب است ، در اخبار حدسی نیز بدین صورت میباشـد و در اخبـار حسـی تعـدد احتمالات ، موجب رسیدن احتمال مطابقت با واقع و ضعیف بـودن احتمـال مخالفـت بـا واقـع میشود."