Abstract:
چکیده بعداز رحلت پیامبر (ص)، جریانهای فکری و کلامی متعدد و معارض با یکدیگر که بیشتر، از اهل سنت بودند، پدیدار شدند که در هریک از آنها، برای تبیین اندیشهها، علاوهبر قرآن، به روایات نبوی (ص) استناد میشد. دراثنای این تکاپوها، برخی آیات، دچار تحریف معنوی شدند و روایات نیز دستخوش تحریف لفظی و تبیین ناصواب (تحریف معنوی) ویا گرفتار وضع شدند. اهلبیت (ع) در مواجهه با چنین روایاتی که دستمایه عقاید جریانهای فکری و کلامی بودند، گاه مواضع تحریف روایات را آشکار میکردند، گاه با تبیین صحیح روایات، سوءبرداشتها را میزدودند وگاه با استناد به ادله عقلی و نقلی، جعلیبودن حدیث را نشان میدادند. واژههای کلیدی: روایات کلامی، اهلبیت (ع)، اهل سنت، تحریف، تصحیح، جعل. از ابعـداز رحلـت پیـامبر (ص )، جریـان هـای فکـری و کلامـی متعـدد و معارض با یکدیگر که بیشتر، از اهل سنت بودند، پدیـدار شـدند کـه در هریک از آن ها، برای تبیین اندیشه ها، علاوه بر قرآن ، بـه روایـات نبوی (ص ) استناد میشد. دراثنای این تکاپوها، برخی آیـات ، دچـار تحریف معنوی شدند و روایات نیـز دسـت خـوش تحریـف لفظـی و تبیین ناصواب (تحریف معنوی) ویا گرفتار وضع شدند. اهل بیت (ع ) در مواجهه با چنین روایاتی که دست مایۀ عقاید جریان های فکـری و کلامی بودند، گاه مواضع تحریف روایات را آشکار میکردند، گاه با تبیین صحیح روایات ، سوءبرداشت ها را میزدودند وگاه بـا اسـتناد به ادلۀ عقلی و نقلی، جعلیبودن حدیث را نشان میدادند.
Machine summary:
"اهل بیت (ع ) دربارة روایت «إن الله خلق آدم علی صورته »، دو موضع گیری متفـاوت ، امـا قابل جمع داشته اند: در روایت اول ، امام رضا (ع ) از حقیقت حدیث ، پرده برداشـته و اذعـان داشته که این روایت به افتادگی در متن (تحریف لفظی) و به تبع آن ، تحریف معنـوی دچـار شده است ؛ اما در روایت دوم ، امام باقر (ع ) بنابر اقتضای موقعیت (شاید به منظـور تقیـه ) ویـا ازباب مماشات با خصم دربارة متن حدیث ، خدشه ای وارد نکرده و بـاوجـود ایـن ، حـدیث منقول عامه را به وجهی صحیح و منطبق با عقل و نقـل تأویـل کـرده اسـت .
حدیث «حدث عن بنی إسرائیل ولا حرج » امـام کـاظم (ع ) ضـمن صـحه گذاشـتن بـر اصـالت حـدیث نبـوی (ص )، فهـم مبتنـیبـر در جوامع روایی اهل سنت ، از پیامبر (ص ) نقل شده است : «از بنیاسرائیل نقل کنیـد کـه هـیچ قضاوقدر حتمی خدا و مؤثرنبودن انسان در سرنوشت خویش را رد کرده و با تأویل صحیح اشکالی ندارد» (ابن حنبل ، بیتا: ٢.
عبدالاعلی معنای صحیح حـدیث را جویـا شـد و این حدیث چون روایت سابق ، شائبۀ جبر انسان را بـه وجـود مـیآورد؛ از ایـن روی، در امام (ع ) فرمود: «آنچه در قرآن ، دربارة بنیاسرائیل آمده است ، نقل کن ؛ زیرا در این امـت اتفـاق ادامۀ حدیث پیشتر شیخ صدوق ، محمد بن ابـیعمیـر از امـام موسـی بـن جعفـر (ع ) دربـارة خواهد افتاد و در نقل آن ، هیچ اشکالی بر شما نیست » (صدوق ، ١٤٠٣ق : ١٥٨-١٥٩)."