Abstract:
هدف از نگارش این مقاله ، توجه دادن به نقش مهم و تعیین کننده تعالیم گرانبهای پیشوایان شیعه در پیدایش و گسترش علوم عقلی ، اعـم از حکمـت الهـی و کـلام اسلامی از رهگذر مطالعه در احادیـث حکمـی حضـرت امـام صـادق (ع ) و شـرح آنهاست ؛ احادیثی که با روش عقلی و اسـتدلالی دربـاره کلیـات جهـان هسـتی و آغاز و انجام آن و توحید ذات خداوند و معرفت اسمای حسنا و صفات علیـای او به دقیق ترین وجه بحث می کند و پایه آنها بر ابحاث عامه حکمت الهی نهاده شده و توجیه و تبیین آنها جز در پرتو نتایج حاصل از مباحـث عامـه حکمـت اسـلامی امکان پذیر نیست . در نتیجه این پژوهش ، روشن خواهد شد که چرا اندیشه شیعی در مرتبـه ای ممتـاز در مجموعه آنچه «حکمت اسـلامی » نامیـده شـده اسـت ، اهمیـت دارد و چگونـه ذخایر علمی تشیع ، زمینه و ساختار حکمت الهی را فراهم کرده و موجب گردیده است تا فضای عقلانی و اجتماعی ای به وجود آید که حکمای اسـلامی در آن بـه تفکر حکمی بپردازند. آنچه در این جا جلب نظر می کند، خلاقیت حکمی سخنان ائمه هدی (ع ) به ویـژه امـام صـادق (ع ) و نقـش آنهـا در تـاملات و ژرف اندیشـی حکمی دوره های بعد است .
Machine summary:
"امام صادق (ع ) و حکمت الهی 1 محمدامین شاهجویی چکیده هدف از نگارش این مقاله ، توجه دادن به نقش مهم و تعیین کننده تعالیم گرانبهای پیشوایان شیعه در پیدایش و گسترش علوم عقلی ، اعـم از حکمـت الهـی و کـلام اسلامی از رهگذر مطالعه در احادیـث حکمـی حضـرت امـام صـادق (ع ) و شـرح آنهاست ؛ احادیثی که با روش عقلی و اسـتدلالی دربـاره کلیـات جهـان هسـتی و آغاز و انجام آن و توحید ذات خداوند و معرفت اسمای حسنا و صفات علیـای او به دقیق ترین وجه بحث می کند و پایه آنها بر ابحاث عامه حکمت الهی نهاده شده و توجیه و تبیین آنها جز در پرتو نتایج حاصل از مباحـث عامـه حکمـت اسـلامی امکان پذیر نیست .
٤- اسمای الهی در باب اسمای الهی ، از جمله اصول و مسایلی که در برخـی از نفـایس و غـرر احادیـث امام صادق (ع ) مطرح شده است (کلینی ، ج ١، ١٥١ـ١٥٢؛ صـدوق ، ١٤١٦، ١٩٠ــ١٩١)، تأخر اسماء از مقام اطلاق ذات ، تجرد اسـم مخلـوق ، علـم اسـماء، تنـزل اسـم از اسـم و متفرع بودن خلق بر آن ، کیفیت حقیقت اسماء و قیـام حقـایق بعضـی از آنهـا بـه برخـی دیگر به واسطه ظهور و بطون ، کیفیت تکثر اسماء و تکثـر اسـمای خـاص در ارتبـاط بـا اسـمای عـام ، کیفیـت احتیـاج مخلوقـات بـه اسـماء (طباطبـایی ، ١٤١٧، ١٧ و ٥٣ــ٥٥ و ١٢٥ـ١٢٦)، وجوه سلبی و اثبـاتی صـادر اول ، امهـات اسـمای الهـی ، جامعیـت خلیفـه الله نسبت به معانی اسماء، مراتب اسمای الهی و سرایت اثر آنها در جهان ، احتجاب اسـم الله یا رحمن در پـرده همـه مراتـب اسـماء از جملـه اسـمای قهـر و جـلال ، سـبقت رحمـت خداوند بر غضب او، بازگشت شرور (نسبی ) به خیرات (نفسی ) و معنـای خلـق و ایجـاد / اسـماء و صـفات توسـط خداونـد و ماننـد آن اسـت (ملاصـدرا، ج ٣، ١٣٦٦و ١٣٦٧ و / ١٣٧٧، ٢٣٤ـ٢٥١)."