Abstract:
اهتمام و استناد به سیره نبوی، از همان روزهای آغازین عصر خلافت آشکار بود. توجه به سیره نبوی، الگوی عملی و راهکاری برای خروج از مشکلات فرا روی جامعه بود؛ از سوی دیگر، اهرمی بود در دست گروههای رقیب، برای اثبات آرای سیاسی اجتماعی خود. اهتمام و بهرهوری آمیخته با گرایشهای متعدد، گاه باعث نادیده گرفتن یا پدید آوردن خبر، برجسته کردن خبری یا کمرنگ کردن خبری دیگر میشد و در نتیجه، بیم نوعی تحریف سیره نبوی میرفت. در چنین فضایی، نقش تحریفزدایی و تبیین واقعیتهای تاریخی برای آگاهان صادق و کسانی که نمیتوانستند به هر گزارشی اعتماد کنند، ضروری بود. در عصر امام سجاد(ع)، به علت هم زمانی با سامانمند شدن اخبار مکتوب سیره برای انتقال به نسلهای بعدی، خطر تحریف ماندگارتر بود. بر این پایه، امام(ع) با بیان واقعیتهای تاریخی در عصر نبوی، به تحریف تاریخ در آن دوره واکنش جدی نشان دادند. نوشتار حاضر با این فرض که امام(ع) با وجود داشتن کتاب و نقل روایات سیره، در شمار سیرهنگاران قرار نمیگیرند و تحریفزدایی از سیره، به معنای اصطلاحی سیرهنگاری نیست و نیز بر اساس توصیف و تحلیل، نقش آن حضرت را در برابر تحریف تاریخ، در قلمرو زمانی عصر نبوی و بر پایه اخبار بر جامانده از آن حضرت رصد میکند؛ همچنین، نشان میدهد که امام(ع) این تحریفزدایی را در حیطه دفاع از حقوق اهلبیت(ع) و در دو قلمرو خودبیانی و پاسخگویی به پرسش دیگران انجام داده است.
The tendency to the tradition of Prophet was considerable from the beginning of Khelafat period. The tradition of Prophet not only provided a practical model for resolving the problems of society but also was used as a tool for competitors to indicate their political _ social ideas. Such trend was based on various attitudes which led to the falsification of tradition by neglecting of narrators and highlighting or underestimating some narratives. In such atmosphere، the correction of falsification and indication of historical facts were essential for knowledgeable and sophisticated characters. In Imam Sajjad period، the peril of falsification increased due to the collection of narratives of Prophet's tradition. Therefore، Imam Sajjad strongly reacted against the falsification by revealing the historical fact.
The present study investigates the role of Imam Sajjad in the correction of tradition's falsification for defending the rights of Ahl Al Beyt – family of Prophet – via self- expression and response to questions with descriptive _ analytical approach.
Machine summary:
نوشتار حاضر با این فرض که امام(ع) با وجود داشتن کتاب و نقل روایات سیره، در شمار سیرهنگاران قرار نمیگیرند و تحریفزدایی از سیره، به معنای اصطلاحی سیرهنگاری نیست و نیز بر اساس توصیف و تحلیل، نقش آن حضرت را در برابر تحریف تاریخ، در قلمرو زمانی عصر نبوی و بر پایه اخبار بر جامانده از آن حضرت رصد میکند؛ همچنین، نشان میدهد که امام(ع) این تحریفزدایی را در حیطه دفاع از حقوق اهلبیت(ع) و در دو قلمرو خودبیانی و پاسخگویی به پرسش دیگران انجام داده است.
صدوق در کتاب النبوه خود، روایتی نقل کرده است که نشان میدهد امام سجاد(ع) در چنین فضای ابهامآلود و تحریفگرایانهای، با استناد به آیه «و لینصرن الله من ینصره» (حج، 40) نقش تاریخی ابوطالب و سیر جلوههای حمایتی او از رسول خدا(ص) را از ابتدای دعوت تا ورود حضرت به شعب ابیطالب ترسیم کرده و پس از ترسیم نقش مبارزاتی ابوطالب با دودمان حاکمان اموی، افزوده است: خداوند از رسولش در برابر قریش به واسطه عمویش ابوطالب حمایت کرد (منع الله رسوله بعمه أبی طالب منهم) (ابن شهرآشوب، 1376: 1/52؛ فتال نیشابوری، بیتا: 54 با اندک اختلافی در متن).
عمرو بن ابی مقدام از آن امام سجاد(ع) چنین نقل کرده است که امام علی(ع) خاک به رسول خدا(ص) داد و آیه رمی در این باره نازل شد.