Abstract:
اگرچه امام خمینی اصطلاح سرمایه اجتماعی را بیان نکردهاند، ولی مفهوم، مولفهها و شاخصهای آن را در عرصههای مختلف روابط افراد، نهادها و دولتهای اسلامی به کار بردهاند. این مقاله در صدد بررسی مولفههای فوق و نسبت آن با وحدت و همگرایی جهان اسلام است. در نگاهی کلی و فرا نگرانه میتوان گفت که امام خمینی اتحاد و انسجام اسلامی را در دو سطح ملی و منطقهای طرح کردهاند. در سطح ملی به دنبال ایجاد وحدت بین دولت و ملت با مولفههای مشارکت سیاسی، اعتماد، همیاری و حس همکاری بر اساس مبانی ارزشی، و در سطح منطقهای نیز به دنبال وحدت کشورهای اسلامی بر اساسمولفههای استقلال، آزادی، جمهوریت و بیداری اسلامی بودهاند. آموزههای اسلامی به منزله سرمایه اجتماعی بر روی اندیشه سیاسی امام خمینی در خصوص وحدت و همگرایی دول اسلامی تاثیر داشته و در نهایت به لحاظ نظری منجر به تاسیس دولت بزرگ اسلامی به نام «اتحاد جماهیر آزاد اسلامی» میشود.
Machine summary:
"(همان، ج12: 259) اشعار عرفانی امام نیز ندای وحدت را از منظر نظام توحیدی هستی تکرار میکند؛ بدان حد که حتی فریاد اناالحق منصور را نشان انیت، ثنویت و تکثر میداند: بر فراز دار فـریاد انـا الحق مــیزنی فـریاد انـاالــحق ره منصــور بــود مـدعی حــقطلب، انیت و انـا چـه شـد؟ یا رب مـددی که فکـر راهـــی بکـنیـم (فوزی، کیهان فرهنگی، ش157: 17) ب) استقلال، آزادی و جمهوریهای آزاد (مؤلفههای ساختاری) اگر سه مؤلفه کلیدی پیشین را مفاهیم هویتساز و مبانی معرفتی و ذهنی انسجام و اتحاد دولتهای اسلامی از منظر امام خمینی(ره) تلقی نماییم، آنگاه سه مفهوم فوق رامیتوان مهمترین عناصر ساختاری و عینی برای درمان تفرق و تشتت جهان اسلام فرض نمود.
در واقع، اساس این ایده، استقلال و آزادی (امام خمینی، صحیفه نور، ج 2: 15) دول و ملتهای اسلامی از قدرتها و بازگشت به آرمانهای اسلامی بوده است؛ (همان: 128) امام خمینی(ره)، کما اینکه اصول و قواعد سیاست داخلی خود را از فقه، کلام و مبانی اسلامی استنباط مینمودند، انسجام اسلامی جهان اسلام را نیز بر اساس اصول و قواعد اسلامی بنا نهادند؛ از این رو ضمن حفظ مرزبندیهای جغرافیایی جدید (دولت - ملت) بر ضرورت ایجاد کنفدراسیون دول اسلامی (اتحاد جمهوریهای آزاد اسلامی) به منظور برونرفت از بحران تفرقه دولتهای اسلامی مطرح نمودند.
خلاصه آنکه در اندیشه سیاست خارجی امام خمینی، بیداری اسلامی از مجرای معارف و فرهنگ سیاسی اسلامی، سرمایه اجتماعی مهمی به نام اتحاد و انسجام اسلامی را در سطح منطقهای (جهان اسلام) تولید میکند که در یک ساز و کار و تعامل چند بعدی، موجب تأسیس دولت بزرگ اسلامی (اتحاد جماهیر آزاد اسلامی) خواهد شد."