Abstract:
فرایند شکل گیری تشیع در ایران یک فرایند طولانی مدت و تکاملی اسـت و در طـول سـالیان متمـادی عوامـل متعددی موجب رونق و رشد تشیع در ایران شده است . البته از میان آنها سهم بعضی از عوامل پر رنگ تر اسـت ، یکـی از این عوامل موثر، نقش حکومت های شیعه مذهب در رواج تشیع در ایران است . نخستین سده های اسلامی به ویـژه از اواخر قرن سوم تا اواخر قرن چهارم هجری، عصرطلایی جهان اسلام به خصوص شیعیان محسوب مـی شـود؛ چـرا که از اواخر قرن سوم ، شیعیان توان بروز و ظهور اجتماعی یافتنـد و عـده ای در راسـتای دفـاع از فرهنـگ اهـل بیـت (علیهم السلام ) با بضاعت اندک خود، حکومت هایی با نام حکومت شیعی تاسیس کردند. این روند تکاملی در قـرون بعد نیز ادامه پیدا کرد تا اینکه در عصر صفویه ، تشیع مذهب رسمی ایران اعلام گردید، مذهبی که تـاکنون نیـز مـذهب رسمی کشور باقی مانده است . با تاسیس این حکومت ها، اثرگذاری شیعیان در پیشرفت فرهنگ و تمدن اسلامی شتاب بیشتری گرفت . در ایـن پژوهش ، مهم ترین حکومت های شیعی و تاثیر آنها در فرهنگ و تمدن اسلام و ایران بررسی می شـود، روش تحقیـق در این پژوهش به صورت تحلیلی و توصیفی است و برای گردآوری اطلاعات از روش مطالعات کتابخانـه ای و فـیش برداری استفاده شده است .
Machine summary:
بنابر این یکی از مباحث مهم و اساسی در تـاریخ مـذهبی ایـران ، چگـونگی و علـل گـرایش ایرانیان به تشیع و گسترش تمدن اسلامی در ایران است ، در بررسی این موضوع به علـل و عوامـل متعددی بر می خوریم ، از جمله هجرت امام رضا(علیه السلام ) که بـه دسـتور مـأمون از مدینـه بـه ایران آمدند و حضور امام باعث برکات فراوانی در ایران بود از جمله ترویج و گسـترش تشـیع ؛ از موارد دیگر گسترش تشیع در ایران ، مهاجرت علویان و شیعیان بـه ایـن منـاطق بـود کـه در زمـان حکومت امویان و عباسیان صورت گرفت و دلیل آن ظلم و فشار حکام نسبت به علویـان و شـیعه از یک طرف و امنیت ایران و محبوبیت خاندان اهل بیت به خاطر حضور امـام رضـا(علیه السـلام ) در ایران بود.
(اعیان الشیعه ، ١٣٤٥، ص ٢٥) یکی از کاروان های سادات علوی مربوط بـه حضـرت معصومه (سلام الله علیها) همراه با چهارصد نفر بود که در قم سـکنی گزیدنـد و دیگـری، کـاروان احمد بن موسی(شاه چراغ ) است که همراه هفتصد نفر از سادات به منطقه فارس ایران آمدنـد کـه ورود این عده از سادات علوی باعث گسترش تشیع در ایران شـد(فان فلـوتن ، ١٣٤٦، ص ٢٤٧)؛ علمای شیعه نیز در طول تاریخ قرن های مختلف ، نقش بسیار مهمی در گسترش تشیع داشته اند و همچنین مراکز علمی که توسط علماء دایر شـده بـود در تشـیع ایرانیـان نقـش داشـت .
(جعفریان ، ١٣٧٠، ص (78-76 رسمیت یافتن مذهب تشیع مذهب شیعه قبل از به قدرت رسیدن صفویه ، در برخی از شهرهای ایران به عنوان یک اقلیت پذیرفته شده ، نفوذ داشته و حتی دولت هایی نیز با نام تشیع روی کار آمده بود، و زمـانی کـه شـاه اسماعیل جنبش خود را آغاز کرد، شمار بسیاری از مردم ایران بر مذهب تشیع بودند و بقیـۀ مـردم هم با این مذهب آشنایی داشتند.