Abstract:
هدف از نگارش این مقاله بررسی برخی فرایندهای واجی از قبیل همگونی، ناهمگونی، حذف و درج واکه در گونه شیرگاه از گویش مازندرانی است. بررسی فرایندهای واجی نتایج زیر را نشان می دهد:
۱- در جایگاه مرز هجا با عملکرد فرایند همگونی خوشه های همخوانی nd و st به ترتیب به صورتnn وss تولید می شوند. ۲- در حالت التقاء واکه ها (e+e) در مرز تکواژها به طوری که تکواژ اول به واکه /e/ ختم شود و دومی تکواژ سوم شخص این گونه زبانی یعنی/e/ به معنی«است» باشد، با عملکرد فرایند ناهمگونی واکه /e/ در تکواژ اول به صورت واکه پسین و افراشته /u/ تولید می گردد. ۳- حذف همخوان چاکنایی [h] در بافت بین دو واکه موجب فعال شدن فرایند ترخیم می شود بطوریکه کاهش تعداد هجاها و کوتاه تر شدن کلمه را به دنبال دارد.
Machine summary:
بررسی فرایندهای واجی این گونۀ زبانی نتایج زیر را نشان می دهد: ۱- در جایگاه مرز هجا با عملکرد فرایند همگونی خوشه های همخوانی nd و st به ترتیـب بـه صـورت nn و ss تولید می شوند.
در داده های (۱) همخوان انسدادی t را باید واج زیرساختی در نظر گرفت ، زیرا در فرایند همگونی شـیوۀ تولید، گرایش در جهت تولید همخوانی است که دارای نوع بست آزادتر است یا مانع کمتری در مـسیر عبـور هوا ایجاد می کند و امکان تبدیل آواهایی با مشخصۀ [- پیوسته ] به [+ پیوسته ] بیشتر از حالت عکس یعنـی تبدیل همخوان [+ پیوسته ] به [- پیوسته ]وجود دارد؛ به عبارت دیگر، در داده های (۱) قاعدۀ همگونی پیشرو اعمال می شود و تنها مشخصۀ متمایز همخوان های /t/ و /s/ از بین رفته و دو آوای یکسان تولیـد مـی شـود.
دلیل دیگر برای وجود /t/ زیرساختی و درستی قاعدۀ (۲) ایـن اسـت کـه در بافـت هـایی کـه /t/ بـه دنبـال همخوان های سایشی مانند /f/ یا /s/ واقع شود، این فرآیند همگونی و تبدیل /t/ به واحد واجی ماقبل صورت نمی گیرد.
) مثال های فوق نشان می دهند که خوشۀ پایانی nd- در صورت آوایی ظاهر نمی شود و توالی nd- بـا حذف همخوان پایانی /d/ ساده می گردد؛ بنابراین در گفتار تمایلی برای تولید توالی -nd- به صـورت -nn- وجود دارد.