Abstract:
مفهوم اصلاحطلبی و تجدّدخواهی یکی از موضوعات اصلی، گسترده و متنوّع در دورة مشروطه بود و روشنفکران و مشروطهخواهان، هر کدام برداشتی خاص از آن داشتند، که بعدها تناقضات و مشکلات بسیار تاریخی، فرهنگی و سیاسی ایجاد کرد.
فرّخی یزدی نیز با توجّه به گرایشهای سیاسی و اندیشههای مسلکی و سبک انتقادی شدید خود، بطور جدّی به اصلاحات زیربنایی و انقلاب فکری و اخذ علوم و فنون غربی میاندیشید و در مبارزات سیاسی و قلمی، بدان میپرداخت. از این رو بیشترین بسامد موضوعی سرمقالات وی «انتقادات مستقیم علیه حکومت و دولت خودکامه» و «مجلس پوشالی» و سپس «اصلاح طلبی، آرمانخواهی و نوگرایی» بود، که تاکنون تحقیقی مستقل در این باره پدید نیامده است.
نگارنده در این نوشتار میکوشد براساس نتایج بازخوانی و تجزیه و تحلیل روزنامهها، سرمقالات و اشعار فرّخی، از سه منظر زیر به نقد و بررسی دیدگاههای وی دربارة اصلاحطلبی و نوگرایی بپردازد:
الف ـ موانع و مشکلات بر سر راه مشروطه خواهی، اصلاحات انقلابی و فکری؛
ب ـ ضرورت اصلاحات انقلابی و فکری و عوامل موثّر در آن؛
ج ـ شیوههای نوگرایی و اخذ علوم و فنون غربی.
The concept of Reformation and modernism is one of the main, wide scope and diverse subjects in constitutional period and intellectuals and constitutionalists each had a certain impression of it which later caused conflicts and created many historical, cultural and political problems. Farrokhi Yazdi, considering his political tendencies and his thoughts and his harsh critical style, seriously believed in fundamental reform, revival of ideas and acquisition of western science and technology and in his political fights this has been his constant preoccupation.
Thus, the most frequent subject matter in his editorials was concerned with direct criticism against the dogmatic regime, and flimsy parliament, also reform, idealism, and modernism. As yet not a single research has been done on this aspect. Attempt is made in this article to criticize and investigate Farrokhi’s viewpoints on Reformation and Modernism based on the result of reviewing and analysis of newspapers, editorials, and his poetry from the following perspectives:
A- Obstacles and problems on a way to Constitutionalism, Revolutionary Reforms
B- Necessity for Revolutionary Reforms and influential factors involved
C- Modern Approaches and acquisition of western science and technology
Machine summary:
١- موانع و مشکلات بر سر راه مشروطه خواهی ، اصلاحات انقلابی و فکری ١-١ حکومت های مقتدر مرکزی «فعال مایشایی » و دولت های اشرافی یکی از موانع بزرگ اصلاحات اجتماعی و سیاسی ایران، حکومت های اقتـدارگرای متمرکز است ، که به عقیدۀ فرخی زمینه ساز عقب افتادگی تاریخی ایران و موجب نبـودن آزادی و استقلال واقعی است ؛ زیرا با وجود این سیستم حکومتی ، «امنیت معدوم، عدالت مفقود، دورۀ فعال مایشایی مرتجعـان تجدیـد شـده، بـه اسـم اسـتقرار امنیـت و تـدمیر متمردان بسط نفوذ حکومت مرکزی، خود نیز مرتکب اقسام و انـواع جنایـات و معاصـی می گردند».
امید به اصلاحات، چنین است که در ایـن وضـعیت شـمع اصـلاحات در شـهر خـاموش، 6 روشن گردد!» و در انتقاد از دورۀ فترت و ناامیدی از مجلس پنجم می سراید: بـــر دورۀ فتـــرت اعتبـــاری نبـــود بــا مجلــس پــنجم افتخــاری نبــود 7 در فاصــلۀ ایــن دو بــه صــد مأیوســی یـــک ذره مـــرا امیـــدواری نبـــود ١-٣ جهل و بی خبری و فساد و فقر عمومی فرخی عقیده دارد، هر چند حکومت های مستبد و دولت هـای خودکامـه ، هـم واره بزرگترین سد اصلاحات و آزادیخواهی هستند، اما مردم ناآگاه و خرافاتی نیز بی تقصـیر نیستند؛ وی در سرمقالۀ «ملت هـم مقصـر اسـت »٨، بـا درج ربـاعی ذیـل در ایـن بـاره می نویسد: در دهر، چو ما کسی بدین ذلـت نیسـت ویــن ذلــت لایــزال، بــی علــت نیســت 9 هست از طـرف ملـت بـی علـم ، قصـور تقصیر، همـین زجانـب دولـت نیسـت «راست است که زمامداران ایران، خدمتی شایان به ملت ننمودهاند؛ صحیح اسـت که اغلب سرپرستان سابق به واسـطۀ عـدم لیاقـت و قابلیـت ، بـرای مـا راهنمـایی خـوب نبودهاند؛ ولی با همۀ این ها، اختیارات همین صاحب منصبان بی قید، از طرف اهالی اعطـا می گردید!