Abstract:
خطر بازگشت به مصرف مواد مخدر به دنبال ترک اعتیاد همواره مطرح است و این مساله مقابله با مسئله اعتیاد را پیچیده تر می سازد. فرایند عود و بازگشت زمانی آغاز می شود که تفکرات، احساسات و رفتارهای فردی که در برنامه بهبودی قرار دارد دوباره تحریف و غیر منطقی می شوند. فرایند عود و بازگشت غالبا شامل فعال نمودن سیستم انکار ورزی به مثابه یک سپر دفاعی غیر انعطاف پذیر، تمایل به تنهایی و انزوا و نمونه هایی از قضاوت های منفی، تصمیم گیری های عالی و نامناسب، ناتوانی در مواجهه با مشکلات و بروز فشارهای زندگی و استرس است. بنابراین، این مساله همواره مورد توجه مسئولین و نیز خود مبتلایان به سوءمصرف مواد و خانواده آنان بوده است. بر این اساس برنامه ریزی و تلاش جهت کاهش این مسئله باید به عنوان بخشی از برنامه های پیشگیری از اعتیاد در جامعه مورد توجه قرار گیرد. در کشور ما نیز خصوصاً در سال های اخیر با وجود گسترش انواع برنامه های درمانی و تلاش در جهت کاهش تعداد مبتلایان به اعتیاد از طریق بازگرداندن آنان به زندگی سالم، همچنان شاهد آمار روز افزون معتادان و نیز اخبار ناخوشایند از این مسئله در جامعه هستیم. کارشناسان امر علت اصلی شکست اغلب این برنامه های درمانی و کاهش آسیب در معتادان را فراوانی بازگشت معتادان در کشور دانسته اند. لذا پرداختن به مسئله عود در درمان اعتیاد الزامی و از نیازهای اساسی در فرایند کنترل معضل اعتیاد در کشور است. به این منظور، هدف اصلی این مقاله مروری، بررسی عود رفتار اعتیادی و عوامل مؤثر بر آن و رویکردهای پیشگیری از عود بود.
Machine summary:
کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران ، ایران مقدمه وابســتگی به مواد مخدر از مشــکلات عمده در ســطح بین الملل و کشــور ما اســت ؛ زیرا از یک ســو ســلامت جامعه را مورد تهدید قرار داده و از ســویی دیگر با بســیاری از جرائم و جنایت ها همچون ایدز در ارتباط اســت و به یکی از معضــلات و نگرانیهای عمده جهان امروز تبدیل شـده است و هرساله افراد زیادی را به دام خود میکشاند.
از نظر اجتماعی نیز امکان اینکه فرد بعد از عود برای تهیه مواد دســـت به جرم بزند بســـیار بالاســـت ، در همین راســتا یکی از راهکارهایی که میتوان اعمال کرد تا افراد مبتلا به اعتیاد هر چه ســریع تر از این مشـکل رهایی یابند و افراد مستعد دیگری را نیز به دام این گرفتاری نیندازند پیشگیری از عود رفتار اعتیادی اسـت .
با توجه به اینکه عود مصــرف مواد یکی از معضـلات اصـلی درمان افراد دچار سوءمصرف مواد است ، با استناد به دیدگاه های مراکز معتبر بین المللی که برساخته از آخرین یافته های علمی و عملی در زمینه اعتیاد است ، ابتدا عود رفتاراعتیادی، فرایند عود، الگوهای عود را معرفی میشوند و سپس عوامل مؤثر بر عود، مدل ها، اصــول ، رویکردهای پیشــگیری از عود برای برنامه ریزی و انجام مداخله های پیشگیرانه معرفی میشوند.
به این دلیل ، کمک به افراد معتاد برای شناسایی علائم و نشانه های محیطی یا موقعیتی مربوط به مصرف مواد و نیز علائم و احساسات حاکی از کشش شدید به مصرف به عنوان یکی از هدف های عمده برنامه های پیشگیری از عود تلقی میشوند (هاشمی جشنی، ١٣٩٠).