Abstract:
فروپاشی شوروی پیامدهای مهمی در حوزههای مختلف ژئوپلیتیکی، ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی برای روسیه به همراه داشت و موقعیت این کشور در عرصه منطقهای و بینالمللی را به نحو قابل ملاحظهای تنزل داد. این نزول قدرت در مناطق موردعلاقه روسیه بیش از همه آشکارتر بود؛ به طوری که ایالات متحده از فرصت به دست آمده نهایت استفاده را برد و استراتژی بلندمدتی را برای جلوگیری از «قدرت بزرگ شدن» روسیه با بهره گیری از ابزار نفوذ در «مناطق خارج نزدیک» برای خود ترسیم کرد. این وضعیت، شرایط را بهگونهای رقم زد که روسها دیگر نتوانند رویکرد انفعالی در مقابل برتری خواهی آمریکا را تحمل کنند. آنها تلاش آمریکا برای تثبیت نظام تکقطبی را به چالش کشیدند و استقرار این نظام را نه تنها غیرقابل پذیرش، بلکه در شرایط موجود غیرممکن دانستند. بدین ترتیب، رقابتهای ژئوپلیتیکی برای تعیین نظم دلخواه میان دو قدرت بالا گرفت که در وقوع بحرانهای منطقهای گرجستان 2008 و اوکراین 2014 بیشترین نقش را نیز دارا بود. یافتهها بیانگر آن است که آمریکا همچنان رقیب ژئوپلیتیکی روسیه است و روسیه نیز برای قدرت بزرگ شدن در سطح جهان، به توانایی مهار و تسلط بر کشورهای اقماری شوروی سابق نیازمند است. بر این اساس سؤال اصلی مقاله این است که مداخله آمریکا و روسیه در این دو بحران تا چه اندازه ناشی از تأثیرگذاری انگارههای ژئوپلیتیکی دو قدرت بوده است؟ فرضیه مقاله این است که رقابت آمریکا و روسیه در این بحرانها در راستای تلاش واشنگتن برای تداوم برتری خواهی و مهار ظهور روسیه بهعنوان یک قدرت بزرگ جهانی و در مقابل در راستای طرد شدن نظم تکقطبی از سوی روسیه بهمنظور مقابله با برتریطلبی آمریکایی، تفسیر میشود.
Machine summary:
"بر این اساس پرسش اصلی مقاله این است که مداخله آمریکا و روسیه در دو بحران گرجستان و اوکراین تا چه میزان ناشی از تأثیرگذاری انگاره های ژئوپلیتیکی دو قدرت است ؟ در پاسخ با استفاده از نظریه نظام «تک – چندقطبی» هانتینگتون این فرضیه شکل می گیرد که رقابت ایالات متحده و روسیه در دو بحران یاد شده در مسیر شکل دهی آمریکا برای تداوم برتری خواهی و مهار ظهور روسیه به عنوان یک قدرت بزرگ جهانی و در مقابل در راستای طرد شدن نظم تک قطبی از سوی روسیه به منظور مقابله با برتریطلبی آمریکایی، قابل تبیین است .
گرجستان تنها کشور قفقاز است که به آب های آزاد دسترسی آزادانه دارد این ویژگی در کنار وجود ٢٦٧ معادن و منابع انرژی ازجمله نفت ، گاز، زغال سنگ و برق و مهم تر از همه نقش حلقه ارتباطی در زمینه انتقال ذخایر عظیم نفت و گاز از خزر به غرب از طریق پروژه عظیم نفتی «باکو- تفلیس - جیحان » و پروژه انتقال گاز «باکو- تفلیس - سیاست جهانی ارزروم » باعث پراهمیت شدن این کشور و قرار گرفتن در کانون توجه قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای شده است (لفورکی و میر رضوی،٥٢٨:١٣٨٣-٥٢٧).
دور کردن هویت تاریخی- ژئوپلیتیکی روسی از حوزه خارج نزدیک و محاصره ژئوپلیتیکی این کشور در درون مرزهای جغرافیایی خود سبب تنزل قدرت اوراسیاییاش به آسیایی طرف دیگر، اوکراین نیز خواستار حاکمیت و استقلال سیاسی در برابر همسایه قدرتمند شرقی خود است و لذا به سمت غرب و نهادهای یورو آتلانتیکی گام برداشته است و این مهم باعث شده که روسیه به مخالفت با تلاش های یک جانبه گرایانه کی یف برای نزدیکی با غرب بپردازد (٢٠١٤١٠٨,Kapeller)."