Abstract:
تاریخ تحول قراردادهای نفتی و جنبشهای ملی همواره با این مهم همراه بوده که مالکیت منابع زیرزمینی نفت و گاز در ید مبسوط دولت میزبان باقی بماند و شرکت نفتی خارجی، که خود نمایندة جهان سرمایه است، فقط بتواند در مقابل تعهدات قراردادی خود در انتظار انجام تعهدی از طرف دولت میزبان (صاحب مخزن نفت و گاز) باشد. این نگرانی تاریخی خود موجب ایجاد محدودیت در مالکیت شرکت نفتی خارجی بر منابع نفت و گاز، بهویژه در کشورهای منطقة خاورمیانه شده است (لو، 2003: 30). حاکمیت دولتها برابر با عدم انتفاع کشورهای دیگر از این منابع خواهد شد و برای کشور صاحب مخزن حق انحصاری ایجاد میکند. در این مقاله، با بررسی قوانین ایران، مقررات بینالمللی، آرای داوری و نظریات فقیهان ملاحظه میشود که همگی اینها بر مالکیت دولت میزبان بر این منابع اتفاق نظر دارند و برای شرکت خارجی نیز حق اخذ غرامت شناخته شده است.
Machine summary:
مطالعة تطبیقی حق دولت ها بر مالکیت و حاکمیت منابع نفت و گاز 1 الهام امین زاده 2 علی نیک بخش شرفشاده تاریخ دریافت : ١٣٩٢/١٢/٢٤؛ تاریخ پذیرش : ١٣٩٣/٠٢/٢٧ چکیده تاریخ تحول قراردادهای نفتی و جنبش های ملی همواره با این مهم همراه بوده کـه مالکیـت منـابع زیر زمینی نفت و گاز در ید مبسوط دولت میزبان باقی بمانـد و شـرکت نفتـی خـارجی ، کـه خـود نمایندة جهان سرمایه است ، فقط بتواند در مقابل تعهدات قراردادی خود در انتظار انجام تعهدی از طرف دولت میزبان (صاحب مخزن نفت و گاز) باشد.
در این مقاله ، با بررسی قوانین ایران ، مقررات بین المللی ، آرای داوری و نظریات فقیهان ملاحظه می شود که همگی ایـن هـا بر مالکیت دولت میزبان بر این منابع اتفاق نظر دارند و برای شرکت خارجی نیز حق اخذ غرامـت شناخته شده است .
بنابراین ، مفهوم مالکیت و تفاوت آن با حاکمیت ، مالکیت منابع نفت و گاز در فقـه شیعه ، مالکیت در حقوق ایران به صورت اجمالی ، مالکیـت در ابعـاد بـین المللـی و درنهایـت ، مسئلة مالکیت شرکت های نفتی در آرای داوری بین المللی مبـاحثی اسـت کـه در ایـن جـستار بررسی می شوند.
بـه نظـر مـی رسـد حقوق بین الملل و آرای داوری همانند حقوق داخلی حق حاکمیت دولت ها بـر منـابع طبیعـی خود را بر حقوق شرکت های خارجی ارجح می دانند و البته از سوی دیگر، برای شـرکت هـای خارجی نیز حق درخواست غرامت مناسب را در نظر گرفته اند.