Abstract:
یمن بهسبب موقعیت ممتاز جغرافیایی و قرارداشتن بر سر راههای تجاری شرق و غرب، بهویژه مسیر جاده بخور پیوسته مرکز صادرات و واردات کالاهای مختلف بوده است. با سلطه رسولیان (626- 858ﻫ)بر یمن ارتباطات بازرگانی با مناطق گوناگون، بهویژه هند، مصر و حجاز رونق بیشتری یافت؛ بازرگانان کالاها و محصولات یمن را از طریق دریا و پس از گذر از بنادر و جزایر متعدد به بنادر هند و مصر می رساندند و در برگشت، کالاهای گوناگون آن مناطق را به یمن وارد میکردند. علاوه بر تجارت با هند و مصر، یمن از طریق زمین و دریا با مناطق داخلی جزیرهالعرب بهویژه حجاز هم ارتباط تجاری داشت. این مقاله در پی پاسخ گویی به این پرسش است که رونق تجاری یمن در دوره زمامداری رسولیان معلول چه عواملی بوده است؟ یافتههای تحقیق، نشان میدهد که در این دوره، تجارت یمن شرایطی متفاوت با دوره های پیش از آن را تجربه کرد؛ زیرا بهعلت استیلای مغولان بر شرق دور تا بغداد، راههای تجاری این مناطق ناامن گشت و در نتیجه راه تجاری دریای سرخ اهمیت یافت؛ این تحول مهم و ظهور تجار کارمی که تجارت میان سواحل مدیترانه و سواحل اقیانوس هند تا چین را از طریق دریای سرخ در اختیار و انحصار خود داشتند، سبب رونق فعالیتهای تجاری در منطقه یمن گردید.
Machine summary:
"تجارت خارجی و داخلی یمن یمن به سبب اتصال به دریای سرخ و اقیانوس هند و نیز نزدیکی به دریای مدیترانه و خلیج فارس ، واسطه تجاری میان ملل مشرق زمین و سرزمین های آن سوی دریای سرخ و مدیترانه بود؛ این موقعیت طبیعی و وجود محصولات خاص که بسیار مورد نیاز و توجه دیگر سرزمین ها بود موجب گسترش تجاری با مناطق متعددی به ویژه هند و مصرگردید؛ بازرگانان کالاها و محصولات یمن را پس از گذر از مسیر دریایی و عبور از بنادر و جزایر بسیار به بنادر هند و مصر میرساندند و در برگشت ، کالاهای گوناگون آن مناطق را به یمن وارد میکردند.
با این همه ، مناسبات میان امرای مکه و سلاطین یمن ، به ویژه در دوره رسولیان خالی از تنش نبود و در برخی مواقع اقدامات استقلال طلبانه امرای مکه موجبات تیرگی مناسبات را فراهم میآورد؛ مثلاˍ می توان از اقدام شرفای مکه از جمله علی بن عجلان و عنان بن مقامیس در توقیف کالای تجار یمن در سال ٧٨٩ه اشاره کرد که سه کشتی کارمی را که ٦٥ حامل ٦٠٠ هزار مثقال طلا بود در مسیر یمن به مصر در جده تصرف کردند؛ نیز در ٧٩٥ه آنان به کاروان های تجاری یمن که از طریق مسیر زمینی از یمن به مکه میرفت حمله و همه کالاهای تجار یمنی را مصادره کردند؛٦٦ اما در ٧٩٨ه زمانی که شریف حسن بن عجلان قدرت را در مکه به دست گرفت ، کوشید فعالیت های تجاری بندر جده را احیا کند."