Abstract:
این مقاله به رفتارشناسی روحانیان در واکنش به سیاستهای دین زدای پهلوی اول میپردازد. بسیاری از رفتار اجتماعی روحانیان در سه دهه نخست سده چهاردهم خورشیدی به طور مستقیم متاثر از سیاستهای سکولاریستی دولت رضاشاه بود. بخشی از این رفتارها زمانی رخ داد که وی در قدرت قرار داشت و بخش مهمی از واکنشها پس از عزل وی از قدرت در دهه 1320 صورت گرفت. با اخراج رضاشاه از ایران و پایان دوره استبداد رضاخانی روحانیان همانند دیگر نیروهای اجتماعی فرصت یافتند با آزادی بیشتر نسبت به تحولات دو دهه پیش اعتراض کنند. لذا از نیمه دوم سال1320 گرچه پهلوی دوم به عنوان شاه جدید برگزیده شد اما واکنش سنگین روحانیت به سیاستهای پهلوی اول در همین دوره بروز میکند.
Machine summary:
"تغییراتی که در ایـن دوره در حـوزه و روحانیـت رخ نمود فهرست وار عبارتند از: استقلال مالی حوزه و سرازیر شـدن وجـوه شـرعی بـه قـم کـه توأم با پرداخت منظم شهریه و بهتر شدن زمینه برای تحصیل رفاه بیشتر روحانیت بود، افـزایش تعداد طلاب از دو هزار به شش هزار نفر، پیدا شدن طلاب تحصیل کرده در مـدارس جدیـد و حتی دانشگاه ، پیداشدن سخنرانان و نویسـندگانی کـه بـا ادبیـات روز سـخن مـی گفتنـد اعـزام مبلغانی به خارج از کشور از جمله هامبورگ و واشـنگتن بـرای تأسـیس تشـکیلاتی در آنجـا، چاپ دهها کتاب علمی برجا مانده از گذشته برای اولـین بـار از جملـه کتابهـای شـیخ طوسـی (واعــظ زاده خراســانی، ١٣٧٩: ٦٨-٦٦ و ٣٣٧)، انتشــار ٣٤٦ هــزار جلــد کتــاب دینــی بــرای دسترسی عموم (دوانی، ١٣٧١: ١٣)، تغییر کمیت و کیفیت در نگـارش و ترجمـه و رو آوردن از حوزه هایی چون فقه و اصول بـه مباحـث اجتمـاعی ، سیاسـی ، کلامـی ، تفسـیری ، تـاریخی و اسلام شناسی ، تربیت بیش از هفتصد مجتهد، انتقـال مرجعیـت از عـراق بـه ایـران ، سـازماندهی روحانیون ، آزمون طلاب، ترویج اعزام مبلغ به سراسر کشور، اعـزام نماینـدگان عـالم و فقیـه و اقامت در شهرستان ها، ساختن مسجد و حوزه در برخی شـهرها، انتشـار برخـی نشـریات دینـی مانند مکتب اسلام و مکتب تشیع (حسینیان ، ١٣٨١: ٣٦٦، ٤٢٢ و ٤٢٩)، ایجاد ارتبـاط بـا شـیعیان خارج کشور، ایجاد ارتباط با علمای مصر و شرکت در تأسیس دارالتقریـب (جعفریـان ، ١٣٨٣: ٢٣٠-٢٢٨)، گســترش درس فلســفه در قــم ، تشــکیل دفـاتری بــرای ثبــت وکالـت هــایی کــه بروجــردی بــه نماینــدگان خــود مــی داد و ایجــاد دفتــری بــرای تنظــیم نامــه هــای وارده (منظورالاجداد، ١٣٧٩: ٤١٥ )."