Abstract:
در بررسی تحولات دین داری در جامعه امروز، در نظر گرفتن صرف کمیت دینداران، گمراه کننده خواهد بود. در این راستا باید به تحولات کیفی دین داری نیز توجه نمود. برای بررسی کیفیت دین داری، نگاه پارادایمی یکی از بهترین طرق است. میتوان سه پارادایم دین داری را از هم تمییز داد: پارادایم سنتی، پارادایم مدرن و پارادایم سوبژکتیو. در پارادایم سنتی، وظیفه مداری، حرف اول را میزند و دین، یک تکلیف و یک اتوریته تمام عیار است که باید در برابر آن تسلیم شد. در پارادایم مدرن، دین به عنوان امری دست ساز تفکر جادویی و اسطورهای انسان تلقی میشود که در برابر عقلانیت ابزاری سرخم فرود میآورد و باید با نگاه پراگماتیستی از برخی منافع آن بهره برد. در پارادایم سوبژکتیو، دین، در خدمت نیازهای برخاسته از خودشیفتگی انسان دیده میشود و تبدیل به کالای مصرفی میگردد. با نگاهی الهیاتی میتوان گفت بافت ویژهی دین اسلام، به دلایل روشن به گونهای است که پارادایمهای مدرن و سوبژکتیو را برنمیتابد و سراسر آن ذاتا با تعقل و تعبد گره خورده است.
Machine summary:
در پارادایم مدرن، دین به عنوان امری دست ساز تفکر جادویی و اسطورهای انسان تلقی میشود که در برابر عقلانیت ابزاری سرخم فرود میآورد و باید با نگاه پراگماتیستی از برخی منافع آن بهره برد.
اسلام، تعبد، سکولاریزاسیون، پارادایم، کالایی شدن ((( مقدمه آیا دین در جامعه معاصر، رو به رشد است یا در حال از دست دادن جایگاه سابق است؟ این پرسش وقتی دقیقتر میشود که مشخص شود رشد و نزول کمی مورد نظر است یا رشد و نزول کیفی.
نظریات گوناگونی در مورد وضعیت دین در جامعه امروز پرداخته شده است که در نگاهی کلی میتوان آنها را در سه گروه جای داد: 1- نظریه سکولاریزاسیون پیشرونده و فزاینده: صاحبان این نظریه کلاسیک مدعی آنند که حوزه امر مقدس، عمدتا یا حتی به طور کامل، سیر نزولی شدیدی به خود گرفته است و نظریاتی در توجیه این امر و توضیح آن دارند.
هر پارادایم دینداری، دارای سه عنصر یا مولفه سازنده است: 1- سرمشق و الگو (ناظر بدین سوال که: مصداق دینداری تیپیکال و ایدهآل چیست؟) 2- تصویر موضوع مورد بررسی (ناظر به سوالی از این دست که: دین چیست؟ کارکرد دین چیست؟) 3- روشها (ناظر به سوال درباره نحوه تعامل فرد با دین و مولفههای دینی) در نوشتار حاضر، تلاش خواهد شد سه پارادایم دینداری معرفی شده، به بحث تطبیقی و مقایسهای میان آنها پرداخته شود.
مولفههای پارادایم سوبژکتیو دینداری را میتوان به صورت زیر برشمرد: 1- سرمشق: دین انتخابی و بازاری در ایالات متحده دهه هفتاد به بعد، الگو و سرمشق کاملی برای این نحوه دینداری است.