Abstract:
هنر و معماری هر ملتی در طول تاریخ ، نمود بیرونی و مادی شده اندیشه های مختلف ، به عنوان تبلور دهنده درونمایه های فکری و فرهنگی مردمان آن ســرزمین بوده اســت و دارای حقیقت تاریخی ای اســت که در هر دوره به اقتضای الگوواره های غالب بر اذهان ، به نحوی ظهور دارد. به عبارتی شکل گیری فضاهای کالبدی و آثار هنری همواره متاثر از اندیشه های فلسفی و حکمی بوده است . از طرفی هنر اسلامی ظرف دویست سال گذشته مورد توجه و تامل جدی محققان و مستشــرقان بوده اســت ، گروهــی این هنر را هنری مقدس با بنیان های نیرومند حکمی و عرفانی می دانند، گروهی حضور عنصر اسلامیت در هنر اسلامی را کاملا نفی می کنند و گروهی آرای دسته اول را غیر مستند بر ادله و شواهد تاریخی می دانند؛ این تشــتت آراء محصول برخی عوامل است ، عواملی چون فقدان منابع کافی و لازم در اثبات بنیان های حکمی و عرفانی هنر اســلامی ، فقدان مطالعات متدیک و علمی توسط محققان و هنرشناسان بومی و نیز قرار گرفتن برخی از بنیان های نظری هنر در اثبات مفاهیم کلامی ؛ به منظور شــناخت بیشــتر نسبت به هنر و معماری اسلامی لزوم انجام پژوهش هایی بر اساس بنیان های حکمی و عرفانی کاملا احساس می شود؛ در همین راســتا پژوهش حاضر با تعمق در متون حکمی اسلام ســعی کرده است مفاهیم آفرینش هنــری و رابطه معماری وشهرســازی با آراء صدر المتالهیــن ملاصدرا را مورد توجه و تامــل قرار دهد چرا کــه احیای فعالیت عقلانی در ایران عصر صفوی با ظهور صدرالدین شیرازی که نزد پیروانش صرفا به آخوند یا صدر المتالهین شهره بوده است ، به اوج خود رسیده است . به بیان دیگر، هدف پژوهش حاضر بررسی تعاملات معماری و اندیشه های حکمی در نزد صاحب نظری چون صدرالمتالهین (ملاصدرا) است . روش تحقیــق مقالــه حاضر توصیفی – تحلیلی از نوع کیفی اســت که در صدد اســت با اســتفاده از مطالعات کتابخانه ای و اســنادی به واکاوی مفهومی اندیشــه های فلسفی و حکمی به طور عام و بررســی نقش و جایگاه تفکرات و آراء صدر المتالهین (ملاصدرا) پیرامــون حکمت هنر اســلامی در آثار معماری همزمان با وی بــه طور خاص و تدوین مولفههای کالبدی آن بپردازد. رویکرد پژوهش حاضر، تاریخی و معرفت شناســانه است . در مقــام گــردآوری اطلاعات از رویکــرد تاریخی و در مقــام داوری از رویکرد معرفت شناختی اســتفاده شده است . رویکرد تاریخی ، مکاتب و گرایش های فلسفی و حکمی را در وضعیت زمانی و مکانی خاص و ویژه پیگیری می کند. رهیافت تحقیق نیز تاویلی است که بر اســاس آن اندیشه های حکمی و فلســفی تبلور یافته در آثار معماری مورد بررسی قرار گرفته است .
Machine summary:
از طرفي هنر اسلامي ظرف دويست سال گذشته مورد توجه و تامل جدي محققان و مستشــرقان بوده اســت ، گروهــي اين هنر را هنري مقدس با بنيان هاي نيرومند حکمي و عرفاني مي دانند، گروهي حضور عنصر اسلاميت در هنر اسلامي را کاملا نفي مي کنند و گروهي آراي دسته اول را غير مستند بر ادله و شواهد تاريخي مي دانند؛ اين تشــتت آراء محصول برخي عوامل است ، عواملي چون فقدان منابع کافي و لازم در اثبات بنيان هاي حکمي و عرفاني هنر اســلامي ، فقدان مطالعات متديک و علمي توسط محققان و هنرشناسان بومي و نيز قرار گرفتن برخي از بنيان هاي نظري هنر در اثبات مفاهيم کلامي ؛ به منظور شــناخت بيشــتر نسبت به هنر و معماري اسلامي لزوم انجام پژوهش هايي بر اساس بنيان هاي حکمي و عرفاني کاملا احساس مي شود؛ در همين راســتا پژوهش حاضر با تعمق در متون حکمي اسلام ســعي کرده است مفاهيم آفرينش هنــري و رابطه معماري وشهرســازي با آراء صدر المتالهيــن ملاصدرا را مورد توجه و تامــل قرار دهد چرا کــه احياي فعاليت عقلاني در ايران عصر صفوي با ظهور صدرالدين شيرازي که نزد پيروانش صرفا به آخوند يا صدر المتالهين شهره بوده است ، به اوج خود رسيده است .