Abstract:
یکی از حوزه هایی که در قلمرو اسلام شناسی، عظمت اسلام را به طور شایسته و بایسته به منصه ظهور و اثبات می رساند، بررسی و شناخت تمدن اسلامی _ به عنوان یکی از تمدن های اصلی و تاریخ ساز _ است. استاد مطهری در زمره اسلام شناسان و متفکرانی است که به تمدن اسلامی و مباحث مرتبط با آن در راستای دفاع عقیدتی از اسلام رویکرد و شیفتگی ویژه ابراز داشته است. در پژوهش حاضر سعی بر آن شده تا به روش کتابخانه ای _ اسنادی، دیدگاه استاد شهید درباره عوامل درونی ضعف، عقب ماندگی و انحطاط تمدن یاد شده تبیین و تحلیل شود. نتایج پژوهش نشان می دهد که او با علاقه و تمرکز ویژه عوامل متنوع و متعددی را در ابعاد عقیدتی، سیاسی، فکری، فرهنگی، علمی و اجتماعی به بحث گذاشته است.
One of the realms in the field of Islamic studies that properly and competently reveals and proves the magnificence of Islam is the study of and knowledge about the Islamic civilization – as one of the major history-making civilizations. Ustad Mutahhari is among the Muslim scholars and thinkers who has expressed special approach and interest in the Islamic ccivilization and its related issues in line with ideological defense of Islam. This study attempts to analyze and elucidate the viewpoint of Ustad Mutahhari concerning the inner elements of the weakness، backwardness، and degradation of the mentioned civilization with the library-documentary method. The findings of the research suggests that he has discussed various and numerous elements in ideological، intellectual، cultural، scientific، and social dimensions with a special interest and concentration.
Machine summary:
در مقاله حاضر با این سؤال اساسی مواجهیم که: آیا در مجموعه آثار استاد مطهری پیرامون عقبماندگی و انحطاط تمدن اسلامی نکات و مطالب در خور توجه و قابل طرح و ارائه، مشهود است؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، در بعد درونی کدامین علل و عوامل توجه او را به خود معطوف کرده است؟ در بیان فرضیة تحقیق بر این نظر و باوریم که: گرچه استاد مطهری، اثری مستقل در موضوع یاد شده تألیف نکرده، لیکن به آن عنایت ویژه داشته و در لابهلای آثارش به گونهای پراکنده، مطالب و مباحثی ارزنده ارائه نموده است.
استاد مطهری اعتقاد دارد که زهد حقیقی و برخاسته از آموزههای اصیل اسلامی دربردارندۀ پیام و اهدافی چون همدلی، آزادگی، هم سطحی با دیگر افراد جامعه، شجاعت روحی، سبکباری، تلاش و پویایی و درک لذتهای معنوی است؛ اما به جای توجه به پیامهای منزلت آفرین زهد حقیقی، با ارائه تفاسیر غلط زهد مرده، منفی و پیامآور سکوت، بیتفاوتی و عزلت گزینی در میان مسلمانان تبلیغ، ترویج و نهادینه گردید.
استاد مطهری با اعتراف به عقبماندگی جوامع اسلامی در بعد علمی و تکنولوژی در سده اخیر، یادآور میشود که: متأسفانه هم اکنون نیز مسلمانان و نخبگان دنیای اسلام به جای تعمق و تلاش در جهت شناخت علل و عوامل رکود و تأخیر علمی و عقبماندگی حادث شده، و پیدا کردن راه چاره، به برخی اقدامهای تبلیغی و بیاثر خود را سرگرم کردهاند.
استاد مطهری توفیق ارائه یک اثر مستقل را در این بحث پیدا نکرده، لیکن در لابهلای آثار و تألیفاتش به صورت پراکنده یافتهها و برداشتهای خود را از عوامل مؤثر در عقبماندگی و انحطاط تمدن اسلامی به بحث گذاشته است.