Abstract:
همه شواهد و قرائن دربارة روستاها و جوامع محلی ایران، حاکی از نابودی تدریجی توانمندیهای آنهاست؛ پدیدهای که مهاجرت بیش از پیش ساکنان این مناطق را به سوی شهرها به دنبال داشته است. ژئوتوریسم که بر نگاهداری و حمایت از ابعاد پنجگانة اساسی ویژگیهای جغرافیایی یک ناحیه، یعنی محیط، فرهنگ، زیبایی، علم، آموزش و بهزیستی مردم محلی تاکید دارد، نقش ویژهای در حفظ توانمندیهای جوامع محلی ایفا میکند. این پژوهش سعی دارد با معرفی بعضی ژئوسایتها و ژئومورفوسایتهای شمال غرب ایران، نقش توسعه یا نابودی محوطههای ژئوتوریستی را در حفاظت و ساماندهی توانمندیهای جوامع محلی تبیین کند. روششناسی پژوهش مبتنی بر بررسی ادبیات موضوع، بهرهگیری از تجارب ارزندة سایر کشورها و پژوهشگران عرصة گردشگری، شناسایی و تحلیل مسائل ژئوتوریستی بعضی محوطههای ژئوتوریستی شمال غرب ایران با بهرهگیری از تکنیکهای تحلیل چشمانداز و درنهایت تبیین جایگاه ژئوتوریسم در حفاظت و ساماندهی محوطههای ژئوتوریستی است. بررسی وابستگیهای جوامع محلی در محوطههای بررسیشده به تغییرات محیطی و تاثیرپذیری پایایی یا نابودی سرمایههای ژئوتوریستی از این تغییرات، نشان داد ویژگیهای ذاتی ژئوتوریسم، همانند محیطمحوری، بهرهوری، حفظ منابع، احترام به سنن و فرهنگ محلی، کیفینگری، همافزایی، مشارکت، آگاهیبخشی، نفع اقتصادی، حفظ تمامیت و درنهایت رضایتمندی، همگی بر حفاظتمحوری آن و بهرهبرداری همراه با توسعة پایدار دلالت دارند.
All evidence about Iran's villages and local communities, suggests a gradual disintegration of their capabilities which has led to more immigration than residents of these areas to the cities. Geotourism, which emphasizes the maintenance and protection of the five key dimensions of the geographic features of a region - the environment, culture, beauty, science, education, and the well-being of local people, can play a special role in preserving the capacities of local communities. This study aimed to introduce some geosites and geomorphosites of northwest of Iran and to explain the role of development or vanishing of Geotouristic areas on the protection and organization of ability of local communities. Research methodology is based on literature review, taking advantage of the valuable experiences of other countries and researchers in the field of tourism, identifying and analyzing geotouristic issues of some geotouristic areas of northwestern Iran using landscape analytical techniques, and ultimately establishing the position of geotourism in the protection and organization of geotourisic areas. The study of the dependence of local communities in the studied areas to the environmental changes and the impact of these changes on stability or disintegration of geotouristic areas showed that geotourism intrinsic properties such as environmentalism, productivity, resource conservation, respect local traditions and culture, qualitative review, synergy, collaboration, awareness, economic benefit, integrity, and ultimately satisfaction, all emphasized the conservation and sustainable exploitation coupled with development.
Machine summary:
در دهههای اخیر به آسیبپذیری میراث زمین، دربرگیرندة عناصر زمینشناختی و ژئومورفولوژیکی طبیعت، در مقایسه با میراث فرهنگی و زیستشناختی کمتر توجه شده و درنتیجه جایگاه آن در برنامههای حفاظتی همیشه کمرنگ بوده است (Reynard and Coratza, 2007: p 138)؛ به همین ترتیب، مفهوم حفاظت زمینشناختی و ژئومورفولوژیکی نیز در میان عامة مردم به اندازة حفظ تنوع زیستی یا پاسداری از چشماندازها جا نیفتاده است (Schutte, 2009: p 330)؛ به همین دلیل، کوششهایی برای تقویت این جایگاه در سطوح مختلف صورت گرفته است: در سطح بینالمللی: بیانیة دانشمندان علوم زمین با عنوان «حقوق زمین» در سال 1994 میلادی در داین-لس- بینز[3] (Martini, 1994)، ایجاد شبکة ژئوپارکهای اروپا در سال 2000 میلادی (Zouros, 2004)، ابتکار یونسکو در ایجاد ژئوپارکها در سال 2003 میلادی، تشکیل گروهی ویژه از طرف انجمن بینالمللی ژئومورفولوژیستها (IAG) در پنجمین کنفرانس بینالمللی ژئومورفولوژی در توکیوی ژاپن برای ارائة راهکارهایی دربارة ارزیابی، حفاظت و ترویج مکانهای ژئومورفیکی در سال 2001 میلادی (Panizza, 2001) و ارائة گزارش این گروه در هفتمین کنفرانس بینالمللی ژئومورفولوژی در ملبورن مبنی بر ضرورت تعریف علمی موضوع و بهبود و اصلاح ارزیابیها، کارتوگرافی، حفاظت و نگهداری مکانهای ژئومورفیکی.
ژئوتوریسم و ژئوپارک، توانمندی ساماندهی اقتصاد محلی را با گردشگری پایدار دارند (McKeever and Zouros, 2005: p 274)؛ بعضی از این توانمندیها عبارتاند از: 1- ژئوپارکها ضمن افزایش تعداد گردشگران خواهان بازدید از جاذبههای جغرافیایی، نقش مهمی در توسعة اقتصاد محلی ایفا میکنند و حضور ژئوتوریستها در ژئوپارکها، جریان پول را به سمت آن سوق میدهد.