Abstract:
هدف: هدف از این پژوهش، جمع آوری، دسته بندی و نقد و بررسی تعاریف متداول از دانشگاه اسلامی و ارائه یک الگوی پیشنهادی بوده است.
روش: روش مورد استفاده در این پژوهش، فراتحلیل بوده که به شیوه ای کیفی و اسنادی انجام شده است.
یافته ها: در این مقاله تعاریف ذکرشده توسط صاحب نظران در رابطه با دانشگاه اسلامی، گردآوری و دسته بندی شده است؛ این تعاریف در شش دسته کلی اسلامی شدن به منزله یک اقدام سیاسی، دانشگاه دارای رفتار و شعائر اسلامی، دانشگاهی با اخلاق و تربیت اسلامی، دانشگاه علم محور، دانشگاه مبتنی بر علم اسلامی و تعاریف چندبعدی تقسیم شده اند که در هر قسمت با ذکر شاخصه های اصلی هر تعریف، نقدی هم بر آن وارد می شود. در ادامه با معرفی الگوی پیشنهادی برای تعریف دانشگاه، رابطه دانشگاه را با سایر ارکان فرهنگ ساز در جامعه نشان داده شده و با تقسیم کارکردهای دانشگاه از بعد بیرون و درون، سه کارکرد آموزش، پرورش و پژوهش شناسایی شده است.
نتیجه گیری: در نهایت با تقسیم دانشگاه به چهار رکن اساسی محتوا، نرم افزار، سخت افزار و نیروی انسانی، تعریف خود را برای دانشگاه اسلامی مطرح و راهبردهای نیل به این دانشگاه را در قالب یک نمونه خاص (کارکرد آموزشی) به صورت کاربردی ارائه نمودیم.
Objectives: The goal of this study is to analyze the common definitions of Islamic university and suggesting a new pattern.
Method: the method of the survey is qualitative and documentary.
Results: the results of the present study indicate 6 categorized definitions for Islamic university: islamicization as a political measure، university based on Islamic attitude and disciplines، university based on Islamic training and ethics، knowledge-oriented university، university based on Islamic knowledge and multi dimensional definitions. The article then besides describing the main indexes، criticizes each definition separately. Then introduces a suggestive pattern and indicate the relationship between university and other bases of cultural points in community. The author then indicates three functions for university including education، training and research.
Conclusion: the authors of the article conclude the approval of the mentioned model and define university in four categories: content-hardware-software and human resources.
Machine summary:
Islamization Islamification Narrative & Qualitative ج) پیشینۀ تحقیق سید عباس نبوی در پژوهشی با عنوان «مبانی نظری و راهبردی اسلامی شدن دانشگاهها»، ضمن ارائۀ پیشینۀ دانشگاه در ایران، به ایدۀ دانشگاه اسلامی در اندیشۀ بنیانگذاران انقلاب اسلامی، حضرت امام(ره) و حضرت آیتالله خامنهای پرداخته، با کالبدشکافی گفتمان اسلامی شدن دانشگاهها و ارائۀ تعاریف پنجگانه از اسلامی شدن دانشگاهها، خود تعریف ذیل را میپذیرد: «دانشگاه اسلامی، مرکزی تربیتی، علمی، آموزشی و پژوهشی است که از تمامی منابع معرفتی عقل، وحی، تجربه و حتی شهود باطنی در اندیشهورزی، نظریهپردازی، پژوهش و تولید علوم بهرۀ وافر میگیرد و نظام پژوهشی، آموزشی و تربیتی خود را بر پایۀ بهرهگیری از تمامی این منابع سامان میدهد.
محمدباقر خرمشاد در کتاب «دانشگاه تمدنساز اسلامی ایرانی» ضمن تأکید بر تعریف حضرت امام(ره) و بیانات مقام معظم رهبری، سه اصل کلی را برای اسلامیشدن دانشگاه تشریح میکند: اخلاق اسلامی، استقلال دانشگاه و تحصیل علم.
پژوهش «مفهومشناسی و راهکارهای نیل به دانشگاه اسلامی و علم دینی» نیز به سفارش شورای اسلامی شدن دانشگاهها انجام شده و در آن ضمن گفتگو با 20 تن از اساتید و صاحبنظران علوم انسانی و دانشگاه اسلامی، این مقوله تحلیل و بررسی شده است.
در نقد این تعریف باید گفت درست است که پس از پایان دورۀ پیدایش و تکامل آکادمیها در قرون وسطای غرب و همچنین مدرسهها در سدههای میانۀ تمدن اسلامی، دانشگاهها با ماهیتی مدرن و در قالب سازوکارهایی جدید ظهور پیدا کردند؛ «اما حقیقت آن بود که در عصر خردباوری، دانشگاه نه تنها به وظیفۀ معرفتآموزی خود عمل نکرد، بلکه با بزرگتر کردن بخشی از دستاوردهای تمدن بشری و نادیده انگاشتن دیگر ابعاد تمدن انسانی- مانند هنر و دین- راه را برای ایجاد تصویری ناصحیح و معوج از معرفت باز کرد»(آدمی ابرقویی و نصراللهی، 1388: 34).