Abstract:
در زیارتنامه حضرت زهرا آمده است: «ای آزمودهای که آفریدگارت تو را قبل از آفریدنت آزمود و تو را شکیبا یافت!» عبارت مذکور در این مقاله با تحلیل عقلی و برهانی تبیین شده است. حضرت زهرا÷ به استناد روایات، پیش از خلقت صلبی (مادی و دنیوی) خلقتی نوری داشته است. ارتباط وجود نوری و وجود دنیوی حضرت و نیز متحد بودن و در عین حال مختلف بودن این دو وجود که مدلول عبارت مورد بحث است، با تمسک به اصول فلسفی تبیین میشود. همچنین با استناد به ادلهی عقلی و نقلی تبیین شده است که سنت الاهی «امتحان» ـ با دو گونهی تکوینی و تشریعی ـ اختصاصی به حیات دنیوی ندارد و در عوالم پیش از عالم دنیا نیز جاری بوده است. روش کار در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است.
Machine summary:
"امتحان تشریعی پیش از دنیای حضرت را نیز میتوان چنین تصویر کرد که خداوند فضایی را ایجاد کرده باشد و در آن موقعیت، نوع عملکرد و انتخاب حضرت را ارزیابی کرده باشد؛ مانند امتحانی که برای آدم و حوا نسبت به میوه ممنوع رخ داد و این امتحان اگرچه بعد از خلقت مادی آنها بود، در موقعیتی پیش از هبوط و ورود به عالم خاکی تحقق یافت و جایگاه اصلی آنها با توجه به نتیجه آن آزمون مشخص و معین شد.
(طباطبایی، ۱۴۱۷: 12 / 14۳، ترجمه آزاد همراه با تلخیص) به نظر میرسد این آیه، تنها بر سنجش و ارزیابی تکوینی دلالت دارد و امتحان تشریعی را بیان نمیکند؛ زیرا سخنی از اراده و اختیار مخلوقات در انتخاب جایگاه دنیوی در میان نیست؛ بلکه سخن از این است که خداوند هر چیزی را با حد و اندازه معینی که جایگاه آن را در موقعیت جدید مشخص میکند، به این دنیا نازل میکند و در جایگاه خاص خود قرار میدهد.
این یگانگی در عین تغایر و نیز تغایر در عین یگانگی، امری متناقضنما است که با تمسک به دستاوردهای حکمت متعالیه (وحدت تشکیکی وجود و وجودهای برتر یک ماهیت) این تناقض ظاهری قابل برطرف کردن است؛ به این صورت که یکی از اصول فاخر حکمت متعالیه، وحدت تشکیکی وجود است؛ به این معنا که حقیقت وجود، یک امر واحد حقیقی است؛ اما امری که در ذات خود، قابلیت تشکیک و تکثیر تدرجی دارد؛ بدون اینکه با تکثیر، تقسیم تباینی حاصل شود؛ مانند نور که میتواند دارای درجات و مراتب مختلفی باشد که در عین اتحاد در حقیقت، نسبت به یکدیگر، قلت و کثرت و ضعف و شدت دارند؛ بهگونهای که وجه اختلاف آنها عینا همان وجه اشتراکشان است."