Abstract:
سیّد محمّد سحاب اصفهانی، از شاعران با¬ذوق عصر قاجار و از ستایشگران فتحعلی¬ شاه است. او قریحه سخنسرایی را از پدرش هاتف اصفهانی به ارث برده، که وی نیز از شاعران برجسته دوره بازگشت ادبی است؛ دوره¬ای که در آن برخی شاعران، از ابتذالی که در سبک هندی بوجود آمده بود رویگردان شدند و به منظور احیای زبان و شعر پارسی، که بزعم آنان و بسیاری از سخنوران به انحطاط و رکود گراییده بود؛ اشعار خویش را به سبک قدما و بویژه، شاعران شاخص سبک خراسانی و عراقی ¬سرودند و در نتیجه شاعران زیادی به شیوه آنان روی آوردند. در این جرگه، سحاب نیز در سرودن غزلیّات خویش از شیوه شاعران قرن هفتم و هشتم هجری و به طور اخص سعدی شیرازی پیروی نموده و در این راه از غزل او بهره¬های فراوان برده است. سحاب به دلیل آشنایی با علوم بلاغی و تتبّع در آثار قدما توانسته است تا حدّ زیادی ذهن و زبان خودش را به شاعران غزلسرای قرن هفتم و هشتم نزدیک کرده و بخوبی از عهده نظیره¬گویی غزلیّات سعدی برآید. نظر به اینکه تاکنون در مورد تاثیرپذیری سحاب اصفهانی از سعدی شیرازی و غزل او پژوهشی انجام نشده، مقاله حاضر این فرضیه را که "سحاب در غزلیّاتش از نظر صورت و معنا تحت تاثیر سعدی شیرازی است"، در چهار محور ذیل مورد بررسی قرار داده است؛1. محور زبانی و ترکیبات یکسان و نزدیک به¬هم؛ 2. محور زیبایی¬شناسی ادبی و زیباییهای بدیعی و بیانی یکسان و نزدیک به¬هم؛3. محور موسیقی بیرونی و کناری یکسان و نزدیک به¬هم؛4. محور درونمایه و مضامین شعری مشابه؛
Machine summary:
محور زیبایی شناسی ادبی غزل دورة بازگشـت از لحاظ صــورخیال نیز مانند آثار قدما بود«اسـتعاره و تشـبیه و مجاز تازه بسـیار کم است و از این رو زبان نیز محدود به قدماست »(سیر غزل در شعر فارسی ،شمیسا:ص ١٩٩) اشـعار سـحاب ظرافت و استحکام غزلهای عاشقانۀ سعدی را ندارد؛ ولی سحاب نیز مانند سعدی در غزل بسـیار ساده و روان سخن میگوید و اصراری ندارد که با در مخمصه قرار دادن خود از آرایه های ادبی و صـنایع شـعری اسـتفاده کند، اما با توجه به اینکه او با علوم مختلف آشنایی دارد و در اشعار گذشـتگان نیز تتبع داشته است ، طبیعی است که آرایه ها خود به خود در شعرش نفوذ کرده و خود را نشان دهند.
سـعدی : چون شبنم اوفتاده بدم پیش آفتاب مهرم بـه جان رســـید و به عیوق بر شـــدم 3 – 374 ســـحـاب : آن روز راحت دو جهانم ز یاد برد گـردون کــه مهر روی بتــانم بــه یــاد داد 9 – 149 «نوآوری و شــگرد ســعدی برای آفرینش زیبایی و کارکرد بلاغی ایهام در این اسـت که واژه های چند معنایی را در سـاختار نثر گونۀ غزل خود بکار گرفته و آشـنایی زدایی انجام داده است به گونه ای کـه مخـاطب به آســـانی نمی تواند ایهام را دریابد و برای دریافت آن، نیاز به چالش ذهنی دارد» (سبک سعدی در ایهام و گستردگی آن در غزلیات او، غنی پور ملکشاه و مهدی نیا چوبی: ص ٨٧ ) محور موسیقی بیرونی(وزن عروضی) و کناری (قافیه و ردیف ): وزنهـای بکـار رفته در غزلیات ســـعدی آرام و ملایم و از نوع جویباری هســـتند که با روح غزل عـاشـــقـانـه همخوانی دارنـد.