Abstract:
ممکن است پس از انعقاد قرارداد و درمرحله اجرای آن، انجام تعهدات قراردادی توسط متعهد به سبب قرارگرفتن در وضعیت اضطراری که در اثر تغییر اوضاع واحوال عقد یا وقوع حوادث پیش بینی نشده ایجاد می شود، بسیار سخت یا گزاف و پرهزینه شود. گرچه اصل استحکام قراردادها به عنوان اصلی خدشه ناپذیر حکم به لزوم و اجرای قراردادها می نماید، اما از دیرباز اندیشمندان حقوق درپی یافتن راه حلی بوده اند که ضمن احترام به اصل ثبات قراردادها، از اثرات زیان بار اجرای چنین تعهداتی کاسته شود و با معاف دانستن مضطر از اجرای تعهد خویش یا با تغییر واصلاح مفاد قرارداد و انطباق آن با شرایط جدید امکان اجرای بدون مشقت قرارداد فراهم گردد. در نظام حقوقی ایران هرچند به صراحت امکان فسخ یا تعدیل قرارداد درصورت ایجاد وضعیت اضطراری به عنوان قاعده ای عمومی در حقوق قراردادها مورد پذیرش قرارنگرفته است؛ اما می توان برمبنای اصول و قواعدی نظیر قاعده اضطرار و نفی عسروحرج و همچنین نظریه تغییر اوضاع واحوال، امکان تعدیل یا فسخ قرارداد را در نظام حقوقی ما توجیه نمود و برای اثبات این نظریه می توان به دلایلی چون شرط ضمنی، غبن حادث ، اصل حسن نیت و دارا شدن غیرعادلانه استنادکرد.
Machine summary:
در نظام حقوقی ایران هرچند بـه صـراحت امکان فسخ یا تعدیل قرارداد درصورت ایجاد وضعیت اضطراری به عنوان قاعده ای عمـومی در حقوق قراردادها مورد پذیرش قرارنگرفته است ؛ اما میتوان برمبنـای اصـول و قواعـدی نظیر قاعده اضطرار و نفی عسروحرج و همچنین نظریه تغییر اوضاع واحوال ، امکان تعـدیل یا فسخ قرارداد را در نظام حقوقی ما توجیه نمود و برای اثبات این نظریه میتوان به دلایلـی چون شرط ضمنی، غبن حادث ، اصل حسن ن ت ی و دارا شدن غیرعادلانه استنادکرد.
موضوع مورد بحث این مقاله پاسخ به این پرسش اسث که آیا اساساً اضطرار تأثیری در اجرای قرارداد دارد و این که چه میزان از فشار و سختی ناشی از انجام تعهد طبیعی و اجتناب ناپذیر بوده و باید تحمل شود؟ آیا می توان با استناد به وضعیث اضطراری ایجاد شده قرارداد را فسخ یا تعدیل کرد؟ در صورت مثبث بودن پاسخ استدلال و مبنای آن چیسث ؟ لذا در ابتدای بحث به نحو اجمالی به تعریف مفهوم و عناصر اضطرار و مقایسه آن با مفاهیم مشابهی چون اکراه و اجبار خواهیم پرداخث و در ادامه اثر اضطرار در فسخ یا انفساخ قرارداد در فرض غیرممکن شدن موقث یا دائم اجرای قرارداد یا دشوار و حرجی شدن آن مورد بررسی قرار می رد.
بر مبنای این اصل درخواسث اجرای قرارداد در شرایطی که اوضاع و احوال پیش ی نشده انجام تعهد را بسیار سخث و دشوار کند یا تعادل اقتصادی عقد را به گونه ای برهم زند که تبدیل به تعهدی سنگین و گزاف شود، نوعی رفتار مغایر با حسن ن ث ی اسث و باید از آن اجتناب شود.