Abstract:
این مقاله به یکی از مسائل مهم و چالشبرانگیز در علم کلام و فلسفه دین یعنی مساله شرّ میپردازد. سئوال اصلی این است که چرا با وجود خداوند عالم قادر خیرخواه مطلق ما همچنان شاهد وجود شروری در عالم از قبیل شرور طبیعی و اخلاقی هستیم؟ پاسخهای متعددی مانند: موهوم یا عدمی بودن شر، لازمة جهان طبیعی بودن، ضرورت شرور قلیل برای خیرهای کثیر و ... به این مساله داده شده است.به نظر میرسد علت اصلی ایجاد مساله شرّ فاعل مستقیم دانستن خداوند در حوادث طبیعی و انسانی است. اگر خداوند را مدبر جهان و فاعل مستقیم سیل، زلزله، خشکسالی و دیگر حوادث طبیعی بدانیم، آنگاه سئوال از علت آن منطقی است؛اما اگر خداوند را فاعل این حوادث ندانیم و آنها را به علل و عوامل طبیعی یا انسانی نسبت دهیم، دیگر خداوند فاعل شرور نخواهد بود و وجود او با وجود شرور تناقض منطقی نخواهد داشت. بنابراین یک راهحل مساله شرّ این است که فاعلیت خدا در جهان را مادی غیرمستقیم بدانیم. البته این پاسخ نیازمند حمایت توسط پاسخهای دیگر است. از میان پاسخهای ارائه شده از این پاسخها برای حل مساله شرّ کمک گرفته شده است: نفی وجود شرور ذاتی، قصور انسان در حفظ خود، عدم امکان خلق جهان بهتر، شرور اخلاقی لازمة اختیار انسان.
Machine summary:
سـئوال اصـلي اين اسـت که چرا با وجود خداوند عالم قادر خيرخواه مطلق ما همچنان شـاهد وجود شـروري در عالم از قبيل شـرور طبيعي و اخلاقي هستيم ؟ پاسخ هاي متعددي مانند: موهوم يا عدمي بودن شـر، لازمۀ جهان طبيعي بودن ، ضـرورت شرور قليل براي خيرهاي کثير و ...
از ميان پاسخ هاي ارائه شده از اين پاسخ ها براي حل مسأله شـر کمک گرفته شـده اسـت : نفي وجود شـرور ذاتي، قصـور انسان در حفظ خود، عدم امکان خلق جهان بهتر، شرور اخلاقي لازمۀ اختيار انسان .
لايب نيتس نيز معتقد اسـت : «علت شر طبيعي ماده نيسـت چرا که ماده ، مخلوق خداست و در اين صورت خداوند مسئول وقوع شــرور خواهد بود بلکه علت شــر، صــورت و ماهيت امکاني اشــياء اســت «( ,Sleigh .
176 گرچه ممکن اســت در نقد اين ديدگاه گفته شــود که خداوند قادر، عالم ، خيرخواه مطلق چرا جهان مادي را چنان نيافريده اسـت که تلازمي با شـرور نداشـته باشـد و ماده را خير ملازم باشــد؛ ولي در پاســخ ميتوان گفت اين فرض امکان وقوعي ندارد و صــرف ايجاد دو ماده در يک فضا به خاطر ويژگي ذاتي ماده که اشغال فضاست ، تضاد و تزاحم ميان آندو بر سـر محل ايجاد خواهد شـد.
اين دفاعيه ميتواند بيشــتر براي توجيه شــرور طبيعي کاربرد دار نه شــروع اخلاقي؛ گرچه در باب شـرور اخلاقي نيز ميتوان گفت که خداوند فاعل مسـتقيم افعال شـر انسان نيست و انسان در افعال خويش مستقل است .