Abstract:
قرآن کریم، یکی از زیباترین متون ادبی است که سبک ویژهای دارد و از واژهها و عبارتهای موزون و متوازنی تشکیل شده که از ورای آن، آهنگی دلنشین ساخته است. این آهنگ گاه شنیدنی است وگاه احساس پژواک و آوایی ناشنیدنی دارد که در نفس جریان مییابد و ازنظر تأثیر به آوای شنیدنی موسیقی شباهت دارد. در این مقاله، سعی شده است تا مهمترین عناصر خلق موسیقی شنیداری و غیرشنیداری بررسی شود. با بررسی ساختار موسیقایی سورۀ مبارکۀ العادیات، که با شیوۀ توصیفیتحلیلی نوشته شده، این نتایج حاصل شده است که در بخش موسیقی بیرونی (شنیداری) دو بحر شعری رجز منهوک «مستفعلن فعولن» و خفیف مجزوء «فَعِلاتُ مفاعیلُن»سبب موزونشدن برخی از آیات شده، بهطوریکه برای به تصویر کشیدن سرعت اسبان و صحنۀ گرد و غبار بر انگیخته از سم اسبان،خلاقیتی چشمگیر است. اما در بخش موسیقی درونی، به مسئله آشناییزدایی و عناصر هنجارگریزِ طباق معنایی، تناوب، تقدیم و تأخر و التفات اشاره شده است و از مهمترین نتایج حاصل در این بخش، وجود تضاد معنایی است؛ چون خداوند متعال با استفاده از حروفی که دربردارندۀ صفات ضعیف هستند و در پراکندگی حروف در سورۀ «عادیات» نسبت به حروف قوی و اقوی غلبۀ فراگیر و توجهبرانگیزی دارند، معانی محکم و کوبنده را خلق کرده است.
Machine summary:
اما در بخش موسیقی درونی، به مسئله آشناييزدايي و عناصر هنجارگریزِ طباق معنايي، تناوب، تقدیم و تأخر و التفات اشاره شده است و از مهمترين نتایج حاصل در اين بخش، وجود تضاد معنایی است؛ چون خداوند متعال با استفاده از حروفی که دربردارندۀ صفات ضعيف هستند و در پراکندگی حروف در سورۀ «عادیات» نسبت به حروف قوی و اقوی غلبۀ فراگیر و توجهبرانگیزی دارند، معانی محکم و کوبنده را خلق کرده است.
نوع دیگری از تناوب که سبب نظمآهنگ شدن آیات و درنتیجه خلق آهنگ و موسیقی شده است، در آیه شریفه ذیل مشاهده میشود: ﴿فَالمُغِيرَاتِ صُبْحاً﴾ (العاديات: 3) کلمۀ مغيرات اسم فاعل از فعل «أغار يغير» است و ازنظر معنايي يعني بهسرعت حملهکردن چنانچه در تفسير اين کلمه آمده است: «ومعنی الإغارة في اللغة الإسراع» (رازي، 1981م، ج32، ص 65) و خداوند متعال به جنگاورانی قسم ميخورد که برای جهاد در راه خدا صبحگاهان بر دشمن حمله ميبرند و انتخاب کلمه صبحاً در جایگاه مفعولفيه نيز نشاندهندۀ حمله و هجوم جنگاوران در اين زمان است؛ چون جنگجویانِ آن زمان بر قوم یا قبیلهای هجوم نمیآوردند، مگر بعد از سپیدۀ صبح، به همین دلیل نگهبان قبیله نیز اگر میخواست، خبر حملۀ دشمن را به قوم خود اعلام کند و آنها را از آمدن دشمن اطلاع دهد، از عبارت یا صباحاه استفاده میکرد (ابنعاشور، 1984، ج30، ص500).