Abstract:
مقاله حاضر، به بررسی و مقایسة استعارههای مفهومی شادی و غم در سرودههای شاعر معاصر، پروین اعتصامی (1320-1285) میپردازد. هدف از این پژوهش، مشخص نمودن حوزههای مبدا بهکاررفته در استعارههای مفهومی مورد اشاره، تنوع و فراوانی آنها و میزان جهان شمول بودن این مفاهیم در پیکره مورد نظر بوده است. به این منظور، پس از مطالعة دیوان پروین اعتصامی، بیت هایی که دربرگیرندة مفهوم استعاری غم و شادی بودند، استخراج گردید. از میان 332 بیت استخراجشده که از 34 عنوان شعری گردآوری شد، تعداد 266 مورد، استعارة غم و مابقی 66 مورد، استعارة مفهومی شادی تشخیص داده شد. پس از تحلیل و مقایسة داده ها، مشاهده گردید که فراوانی استعاره های مفهومی غم و نیز گستره و تنوع معنایی در آن ها به صورت چشمگیری بیشتر از حوزة مقابل یعنی شادی بود که با توجه به مضامین تلخ اجتماعی به کار رفته در سرودههای پروین قابل توجیه است. شباهت بین دو حوزه احساس، علاوه بر استفاده مشترک از استعاره های وجودی (شامل جسمی شدگی و تشخیص) و نیز استعاره های جهتی (طرحواره های جهت)، در حوزههای مبدا مشترک شامل زمان، مکان و سلامتی نیز شباهت های چشمگیری مشاهده شد. همچنین بین استعاره های به کار رفته در پیکره پژوهش و فهرست جهانی شباهتها به مراتب بیش از تفاوت ها بود که خود نمایانگر بعد همگانی تفکر استعاری است.
Machine summary:
پـس از تحلیل و مقایسۀ داده ها، مشاهده گردید که فراوانی استعاره های مفهومی غم و نیـز گستره و تنوع معنایی در آن ها به صورت چشمگیری بیشتر از حوزة مقابـل یعنـی شادی بود که با توجه به مضامین تلخ اجتماعی به کاررفته در سروده هـای پـروین قابل توجیه است .
در این راستا، این مقاله بر آن است تا به تعیین حوزه های مبدأ استعاری شـادی و غـم ، مقایسـۀ فراوانی کاربرد استعاره ها در پیکرة مورد نظر و نیز میزان جهـان شـمولیت ایـن اسـتعاره هـا بپـردازد.
قـادری نجـف آبـادی و تـوانگر ( Qhaderi ٢٠١٣ ,Tavangar &Najaf Abadi, ) با بررسی مفاهیم استعاری «دل » نشان داده اند که ایـن مفهـوم در ذهن فارسی زبانان با حوزه های گوناگون احساسات (عشق ، شادی و غم )، قوای ذهنی (تفکـر و درک ) و ویژگی های شخصیتی (آگاهی و بی رحمی ) ارتباط دارد که در این بین حوزة موضـوعی احساسـات بیشـترین فراوانـی را دارد.
در سروده های پروین اعتصامی ، حیواناتی که در حوزة مبدأ برای انطباق بـا حـوزة مفهـومی غـم بـه کار رفته اند «عنکبوت »، «گرگ »، «عقرب » و «شاهین » هستند که با توجه به نوع ارتباطی کـه انسـان در طول تاریخ با این حیوانات داشته است ، هیچ یک جنبۀ مثبت و دلگرم کننـده ای بـرای او نداشـته ، بلکه در عوض آزاردهنده و آسیب رسان بوده اند، مانند بیت های زیر: ١٥.
حوزه های مفهومی مرتبط با زمان همچون روز، شب ، ماه و فصـل هـای سـال از جملـه حـوزه هـای مأنوس و آشنا برای انسان است که در ارتباط با حوزة انتزاعی احساسات نیز بسیار به کار گرفته می - شود.