Abstract:
پژوهشمحوری از رویکردهای فعّال و فرآیندمحور آموزش است. در این
رویکرد. فراگیران به دنبال کشف و حل مساله هستند. در فرایند آن از شیوههای کاوشگری»
تفکر و مباحثه گروهی استفاده میشود و معلّم صرفا تسهیل کننده فرایند یادگیری است. این
رویکرد آموزشی که در ادبیات دینی ما «تعلیم و تعلّم همراه با تفقه» تفکر و درایه» شناخته می-
شودء همواره مبنای تعلیم و تربیت حوزههای علمیه» بخصوص در مرحله نهایی آموزشی حوزه
علمیه» یعنی «درس خارج» بوده است. در این مرحله آموزشی» فرایندهاء اصول و روش شناسی
اجتهاد به طلاب آموزش داده میشود. شاخص مطلوب آن را میتوان در الگوی «سامرایی»
مشاهده کرد. در این مقاله» دروس خارج حوزههای علمیه متناظر با موژلفههای الگوی آموزش
پژوهشمحورء در ۵ محور (مبانی» اهداف, برنامههاء عوامل اجرایی و شرایط و امکانات) مورد
بررسی کیفی قرار گرفته و کاستیها و بایستههای آن با استناد به دیدگاههای چند تن از فقهای
اجتماعی معاصرء مورد بازخوانی قرار گرفته است. بررسیها حاکی از آن است» هرچند اساس
دروس خارج حوزههای علمیه بر پایه پژوهش محوری و تفقه بنیان نهاده شده است» و چه به
لحاظ قدمت و چه بهلحاظ مبانی» پیشروتر از الگوی آموزش پژوهش محور مطرح در نظامات
جدید آموزشی محسوب می گردد؛ اما به دلیل شرایط تاریخی» آسیبهایی به این روش ناب
حوزوی وارد آمده است که ایستایی روشها و اصول استنباط فردگرایی و جزءنگری»
رویکرد غیرمشارکتی در بحث» تربیت مجتهد مدرسهای و تئوریکک» کلاسهاس نخطابهای و
منبری» عدم امکانات و تجهیزات تخصصی, از جمله کاستیهای آنهاست. و در مقابل» طلبه-
محوری» مشارکت در بحث به جای رویکرد انفعالی» پویایی در روش استنباط توجه به
واقعیت خارجی و بهره گیری از رویکرد مسالهمحورء تربیت مجتهد جامع» تولید نظریه» داشتن
سواد اطلاعاتی و به کارگیری تجهیزات تخصصی از جمله بایستههای پژوهشمحوری دروس
خارج تلقی میشود.
Machine summary:
بررسيها حاکي از آن است ، هرچند اساس دروس خارج حوزه هاي علميه بر پايه پژوهش محوري و تفقه بنيان نهاده شده است ، و چه به لحاظ قدمت و چه به لحاظ مباني، پيش روتر از الگوي آموزش پژوهش محور مطرح در نظامات جديد آموزشي محسوب ميگردد؛ اما به دليل شرايط تاريخي، آسيب هايي به اين روش ناب حوزوي وارد آمده است که ايستايي روش ها و اصول استنباط ، فردگرايي و جزءنگري، رويکرد غيرمشارکتي در بحث ، تربيت مجتهد مدرسه اي و تئوريک ، کلاس هاس خطابه اي و منبري، عدم امکانات و تجهيزات تخصصي، از جمله کاستيهاي آنهاست .
و در مقابل ، طلبه - محوري، مشارکت در بحث به جاي رويکرد انفعالي، پويايي در روش استنباط ، توجه به واقعيت خارجي و بهره گيري از رويکرد مسأله محور، تربيت مجتهد جامع ، توليد نظريه ، داشتن سواد اطلاعاتي و به کارگيري تجهيزات تخصصي از جمله بايسته هاي پژوهش محوري دروس خارج تلقي ميشود.
ir) هرچند دروس خارج حوزه هاي علميه با هدف آموزش روش استنباط و تحقيق برگزار مي - شود، و ذاتا داراي صبغه پژوهشي بوده و پژوهش محوري در فرايندهاي آن لحاظ شده است ؛ اما همه سبک هاي اين دروس ، يکسان نبوده ، بلکه به لحاظ روشي تفاوت هايي با هم دارند.
ک. مرکز مديريت حوزه هاي علميه ، معاونت پژوهش ، ١٣٩٧) در واقع دروس خارج از طرفي ادامه فرايند آموزش است و از مؤلفه هاي يک کلاس درس (يادهي - يادگيري) برخوردار است ، و از طرفي فرايندهاي پژوهش و روش تحقيق در اين مرحله به صورت عملي و در ضمن حلّ يک مسئله پي گرفته ميشود.