Abstract:
در معرفتشناسی معاصر مدلهای گوناگونی از یقین مطرح شد: همانند یقین روان شناختی، یقین معرفت شناختی، یقین اخلاقی، و یقین عینی و ذهنی. در این جستار سعی میشود بر پایة مدلهای یقین در معرفتشناسی معاصر و امکانات درونی فلسفة ملاصدرا، مدلهایی از یقین در حکمت متعالیه استنباط و عرضه شود. بنابراین، پرسش پایه این جستار به این قرار است: چه مدلهایی از یقین در فلسفة ملاصدرا استنباطپذیر است؟ دستاوردهای این پژوهش عبارتاند از: یکم. برحسب تطورات فکری ملاصدرا، هفت مدل از یقین در فلسفة ملاصدرا استنباطپذیر است که عبارتاند از: یقین معرفت شناختی، یقین فلسفی یک، یقین فلسفی دو، یقین شهودی تام، یقین اخلاقی و روان شناختی، یقین عینی و ذهنی، یقین پیشاتاملی؛ دوم. میتوان ملاصدرا را در فقرة یقین به اعتباری برون گرا و بهلحاظی درون گرا دانست؛ سوم. یقین پیشاتاملی به مثابة بنیان همة مدلهای یقین در فلسفة ملاصدراست. یعنی بدون یقین پیشاتاملی هیچ یقینی شکل نمیگیرد. این پژوهش مسبوق به سابقه نیست
Machine summary:
برحسب تطورات فکری ملاصدرا، هفت مدل از یقین در فلسفۀ ملاصدرا استنباط پذیر است که عبارت اند از: یقین معرفت شناختی، یقین فلسفی یک ، یقین فلسفی دو، یقین شهودی تام ، یقین اخلاقی و روان شناختی، یقین عینی و ذهنی، یقین پیشاتأملی؛ دوم .
در معرفت شناسی صدرایی میان درون گروی و برون گروی ٢دیوار بلندی وجود ندارد؛ با این توضیح که میتوان ملاصدرا را به اعتباری برون گرا دانست : آنجاکه او به باورهای صادق به دست آمده از طریق روشی صحیح اعتماد دارد.
در فلسفۀ ملاصدرا، نیز یقین عینی وجود دارد و تقریر آن عبارت است از: گزارٔە p یقینی است برای s (=فاعل شناسا) در صورتی که صرفا s در باور به گزارٔە p تضمین شده باشد و امکان خطا در آن منتفی باشد.
اما اگر بنابر تعریف کلاین عمل کنیم صرفا گزاره هایی که توأمان از طریق شهود و برهان تضمین و توجیه شده اند و برهان نیز با لحاظ افاضۀ عقل فعال در سامانۀ توجیه مورد توجه باشد در فلسفۀ ملاصدرا با یقین عینی مواجهیم با این تقریر: گزارٔە p مطلقا یقینی است اگر و تنها اگر: ١.
در فلسفۀ ملاصدرا بر خلاف برخی قرائت های غالب در معرفت شناسی معاصر، توجیه یا تضمین یک گزاره صرفا با دلیل صورت نمیگیرد بلکه همان طوری که اشاره شد مشاهده و ارتباط با علت ، باوری را به یقین مبدل میکند حال این مشاهده و ارتباط با علت میتواند به لحاظ نظری باشد و از طریق برهان یا بواسطۀ شهود باشد یا از قبل اتحاد با علت باشد.