Abstract:
قدمــت مطالعات امنیتی و راهبردی در ایران به بیش از دو دهه (از اواســط دهة 70 خورشیدی) می رسد. در این دوره آثار مختلف در این زمینه به اشکال مختلف منتشر شد. همین امر زمینه را برای بومی ســازی و کاربرد مفاهیم و مباحث مطالعات امنیتی در ایران فراهم ســاخت. آثاری که در طی این مدت منتشــر شــده، هرچند اندک هستند، اما ّ این امکان را فراهم می ســازد تا مورد بازنگری نقادانه و ســنجش گرانه قرار گیرد. این مقاله به دنبال بررسی روش پژوهش با استناد به پنج متن اصلی و بومی در مطالعات امنیتی است. بنابراین پرســش اصلی مقاله این اســت که مهم ترین مشکلات روش شناختی پژوهش در مطالعات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران کدم اند. پاسخ اولیه به این پرسش را می توان در چهار مشــکل عمده جستجو کرد: مشکل تبیین، مشــکل ادراکی، مشکل پیش بینی و درنهایت مشــکل کنترل. این چهار وجه مهم ترین موضوعات روشی پژوهش علوم رفتاری اســت که در مطالعات امنیتی کشور ما دیده می شود. این مشکلات به گونه ای است که در پی هم می آیند و مهم ترین مشکل نیز مشکل تبیین است که مشکلات دیگر را در پی دارد. به عبارت دیگر، مشــکل در تبیین باعث می شــود تا امکان درک واقعی و عینی و درنتیجه پیش بینی و کنترل مســائل امنیتی دچار مشکل گردد. این مقاله بر این ادعا است که رفع این چهار مشــکل عمده، زمینه مناسبی برای مطالعه علمی و روشی مطالعات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران فراهم خواهد ساخت.
Machine summary:
این مقاله از نظر روشــی به موضوع می پردازد و ســعی دارد چهار عنصر اصلی روش پژوهش در مطالعات امنیتی را در مورد پنج کتاب مهم در مورد امنیت ملی جمهوری اسلامی مورد بررســی قرار دهد.
همچنین اگر تبیین های موردنظر کتاب های دیگر را مورد توجه قــرار دهیم ، درک مقامات تصمیم گیرندگان و فاعــلان امنیت ملی جمهوری اســلامی کمک بسیاری می کند تا امکان پیش بینی و مهار تهدیدات و آسیب ها فراهم آید.
اما کتاب مشخص نمی سازد که اگر این نوع تبیین مورد توجه فاعلان امنیت ملی جمهوری اســلامی قرار نگیرد، چه تهدیدات و آسیب هایی متوجه نظام جمهوری اسلامی خواهد شد، چه چالش های امنیتی در کوتاه مدت ، میان مدت و بلندمدت گریبانگیر نظام سیاســی خواهد شــد.
نتیجه این جریان این اســت که متون مطالعات امنیتی و مطالعات راهبردی در راســتای بهبود وضعیت نظام سیاسی جمهوری اســلامی مورد استفاده بهینه قرار نگرفته اســت و تمامی نهادهای مطالعاتی و مراکز راهبردی متعدد در کشور که از ٢٥ مورد تجاوز می کند (بر اســاس آمار انجمن مطالعات راهبردی کشــور)، چندان که باید در این زمینه موفق نبودند و تنها به مسائل روزمره و مسائل پیش روی نظام جمهوری اســلامی می پردازند که فقدان برداشت مناسب از نظریه امنیت ملی جمهوری اسلامی تنها روال ســعی و خطا و دفع خطر در کوتاه مدت در این مؤسسات دنبال می شود که خود ممکن اســت برای کلیت امنیت ملی جمهوری اسلامی تهدیدزا باشد.