Abstract:
موضوع قطع روابط ایران و ژاپن در اولین سال اشغال ایران از سوی متفقین، هنوز بعد از گذشت چند دهه بهخوبی بررسی نشده و روایت مستند و تاریخی از این رویداد در پژوهشهای فارسی پدید نیامده است. بررسی ابعاد مختلف روابط ایران و ژاپن میتواند بر دیپلماسی ایرانی در دوره اشغال متفقین روشنیهایی بیافکند و بررسی اسناد آرشیوی نشان میدهد که انگلستان برای دستیابی به اهداف خود، چگونه ایران را با تهدید نظامی و تهدید و تطمیع اقتصادی تحت فشار قرار داد تا روابط خود را با ژاپن قطع کرده و دیپلماتهای ژاپنی را اخراج کند. این مقاله بر اساس اسناد آرشیوی بریتانیا ماخوذ از سایت کتابخانه دیجیتالی قطر تدوین شده است و روشن میکند که انگلستان از هنگام ورود به ایران در شهریور ۱۳۲۰ش. چگونه سناریو را تنظیم کرد و در اردیبهشت ۱۳۲۱ش. آن را به ثمر رساند. هدف از تدوین این مقاله، مستندنگاری تاریخ دیپلماسی ایران و ژاپن بر اساس اسناد آرشیوی است.
Machine summary:
(219 این موضوع در تماس تلفنی ٢٧ شهریور/ ١٨ سپتامبر معاون وزیر خارجۀ ژاپن با کرایگی سفیر بریتانیا بار دیگر بررسی شد و او به سفیر گفت : هنوز گزارشی در بارة این پناهندگی از وزیرمختار در تهران دریافت نکرده است ، اما اگر موضوع صحت هم داشته باشد، دولت ایران طبق قوانین بین المللی باید به آن رسیدگی کند و در صورت صحت موضوع ، سفارت شخص پناهنده را به دولت ایران تحویل خواهد داد.
از این رو، سفیر انگلستان بارها با وزارت امور خارجۀ ایران در بارة خطر ژاپنی ها برای متفقین مذاکره کرد (٤٥٧ ,Iran political Development, v١) و دولت ایران نیز هر بار ضمن تکذیب هرگونه فعالیت ضد متفقین ژاپنی ها در ایران ، به سفارت انگلستان اطلاع داد که میان ایران و ژاپن عهدنامۀ مودت منعقد شده است و دولت ایران نمی تواند روابط خود را یکطرفه قطع کند (٦٣٣ ,Ibid) و قصد ندارد مانند درخواست پیشین متفقین برای تعطیلی سفارتخانه های آلمان ، ایتالیا، رومانی و مجارستان (آرشیو اسناد وزارت امور خارجه ، ١٢-١١٥-١٣٢٠ش .
نگرانی بریتانیا از این وضعیت موجب شد تا وزارت امور خارجه در تلگراف شماره ٤٤٧ به بولارد رهنمودهایی بدهد: با توجه به گرم شدن هوا لازم است آمریکا و انگلیس به صورت متحد تا اخراج ژاپنی ها از ایران اقدام کنند و در مذاکره با دولت ایران ، یادآور شود که اگر انتظار دریافت اقلام کمکی مانند غله دارد، باید فعالیت ژاپنی ها را قطع و برای کسب همکاری مجلس نیز خطرات حضور آنها را برای منافع متفقین گوشزد کند.