Abstract:
در سالهای منتهی به مشروطیت، به دلیل فتوری که در اداره مملکت وجود داشت، اندیشه سیاسی از سلطنت مستقل به حکومت مشروطه منتقل شد. به این ترتیب، در فکر مشروطیت آنچه میتوانست راهی به سوی نجات مملکت و ترقی کشور باشد، مشارکت نوع در امور نوعی بود؛ بنابراین، به تدریج هیکل و هیئت جماعت و عموم افراد اهالی مملکت در افق بحثها پدیدار شد. با پیدا شدن این وجود واحد، تقاضای مشارکت در امور این وجود که وجودی نوعی و عمومی بود، آشکار شد. با بیداری و آگاهی ملی، تقاضای مشارکت «در تصویب و نظارت امور عموم» رو به تزاید نهاد و به عنوان یک «حق و سهم» مستقر شد. در این لحظات تاریخ مشروطیت ایران و با پیدا شدن این موجود جدید، حقوق خاص آن نیز که موسوم به حقوق نوعی و عمومی بود، پدیدار و به این ترتیب، حقوق عمومی جدید در ایران زاده شد. در این مقاله، پس از توضیح نخستین نشانههای پیدایش عموم و نوع و سپس تقاضای مشارکت در امور نوعی و عمومی، پیدایش و تحول این مفهوم را به عنوان خاستگاه حقوق عمومی در ایران بررسی خواهیم کرد. مسئله پیش روی این مقاله نشان دادن مقدمات پیدایش و تحول مفهوم امر عمومی به عنوان محور تحولات بعدی است که مشروطیت نتیجه مهم آن بود و بر این فرض استوار است که در همه کوششهای مشروطهخواهان میتوان نشانههای ظهور چنین مفهومی را مشاهده کرد.
In the preceding years to Constitutional movement in Iran, the political thought was transferred from independent monarchy to constitutional monarchy due to the inability to govern the country. Therefore, the participation of people in public affairs was the ultimate way to survival and progression of the country in the constitutionalist thought. Moreover, the community and public (species) were recognized in debates. With respect to the advent of such unit, demand for participation in such generic, public unit was recognized. With the awakening and awareness of the public, the demand for participation in “the legislation and governance of respublica” was increased, being set as a “right and share”. In the aforementioned period of Iran’s Constitutionalism, and with respect to the advent of such new issue, a special category of law named Public Law was introduced as a new public law in Iran. In the present study, after explaining the first sign of advent of public and genre, and demand for participation in generic and public affairs, development of the concept was investigated as the origin of Public Law in Iran.
Machine summary:
مسئله پیش روی این مقاله نشان دادن مقدمات پیـدایش و تحول مفهوم امر عمومی به عنوان محور تحولات بعدی است که مشـروطیت نتیجـه مهم آن بود و بر این فرض استوار است که در همـه کوشـش هـای مشـروطه خواهـان میتوان نشانه های ظهور چنین مفهومی را مشاهده کرد.
مسئله پیش روی ایـن مقالـه نشـان دادن مقدمات پیدایش و تحول مفهوم امر عمومی به عنوان محور تحولات بعـدی اسـت کـه مشروطیت نتیجه مهم آن بود و بر این فرض اسـتوار اسـت کـه در همـه کوشـش هـای مشروطه خواهان می توان نشانه های ظهور چنین مفهومی را مشاهده کرد.
آنچه در اندیشه قائم مقام اهمیت و موضوعیت دارد «خدمت به دولت ایران » است او در ادامه و برای تاکیـد بیشتر و نشان دادن و محوریت این موضوع تعبیر «دولت بزرگ تر» را میآورد و شـاه و وزیر و منابع کشور را در خدمت «دولت بزرگ تر» می دانـد و بـه ایـن ترتیـب ، بـه امـر عمومی استقلال و تشخص داده است .
در ضمن چنین درکی، مفهومی از تفکیک میـان شـخص شـاه و امـر عمـومی کـه موضوع دولت است وجود داشت ؛ یعنی شـاه بـه عنـوان کـارگزار و امانـت دار خداونـد میبایست این ودایع را اداره کند؛ بنابراین میبایست به شرایط امانت و لوازم آن پایبنـد باشد و در صورتی که در اداره آن لیاقـت و فراسـت از خـود نشـان ندهـد و در حفـظ امانت تعدی و تفریط کند این قرارداد منفسخ و شاه منعزل خواهـد شـد.