Abstract:
زبانشناسی شناختی بهعنوان رویکردی معنابنیاد، مجموعهای از نظریات را شامل میشود که استعارة مفهومی و طرحوارة تصوّری، از مهمترین آنهاست. طرحوارههای تصوّری، ساختهای مفهومیِ بنیادین و انتزاعی در ذهن هستند که براساس تجربیات و فعالیتهای بدنی در حین تعامل یا مشاهدة جهان اطراف حاصل میشوند. پژوهش حاضر، قصد دارد به روش توصیفی، تحلیلی و مقایسهای و برای آشنایی با نظام استعاری و فرهنگی «آب و آتش»، به تحلیل شناختی طرحوارههای تصوّری برگرفته از این دو عنصر متضاد در شش دفتر مثنوی معنوی و کلیات دیوان شمس بپردازد. هدف این پژوهش دستیابی به شناخت، از طریق کاربرد طرحوارههای حجمی، حرکتی و قدرتی در اشعار مولاناست تا با بررسی کارکرد این طرحوارهها، شناختی دقیقتر از شخصیت فردی و اجتماعی این شاعر حاصل شود. مهمترین دستاوردهای این پژوهش عبارت است از اینکه این دو عنصر در مفاهیم ادبی و کارکرد استعاری، بهویژه مضامین عرفانی، وقتی در طول یک بیت قرار میگیرند، خاصیت فراطبیعی یافته، به نوعی تضاد دیرینة عقل و عشق را به تصویر میکشند. تحلیل شناختی طرحوارهها، بیانگر شخصیت درونگرا، شهودی، احساسی و دریافتگر مولاناست.
Cognitive linguistics as a semantic approach included a set of theories, which conceptual metaphor and imaginary schema are the most important. Imaginary schemas are fundamental and abstract conceptual structures in the mind that are based on physical experiences and activities during the interaction or observation of the surrounding world. The present study intends to conduct a descriptive, analytical and comparative method and in order to get acquainted with the metaphorical and cultural system of "water and fire", to conduct a cognitive analysis of imaginary schemas taken from these two opposing elements in six books of MasnaviManavi and Shams Moulana’s general poetical works. The aim of this study was to achieve cognition through the use of volumetric, motion and power schemas in Moulana’s poems, so that by examining the function of these schemas, a more accurate knowledge of the individual and social personality of this poet can be obtained. One of the most important achievements of this research that can be mentioned: These two elements find supernatural properties in literary concepts and metaphorical functions, especially mystical themes, when placed along a verse, and depict a kind of long-standing contradiction between reason and love. Cognitive analysis of schemas expresses the introverted, intuitive, emotional, and receptive personality of Moulana.
Machine summary:
تحليل طرح واره هاي تصوري در اشعار مولانا بر پايۀ ديدگاه زبان شناسي فرهنگي (مطالعۀ موردي: آب و آتش ) فريبا صادقي * / رؤيا صديق ضيابري ** / رضا خيرآبادي *** چکيده زبان شناسي شناختي به عنوان رويکردي معنابنياد، مجموعه اي از نظريات را شامل ميشود که استعارٔە مفهومي و طرح وارٔە تصوري، از مهم ترين آن هاست .
دربارٔە استعاره هاي موجود در اشعار مولانـا بـا رويکـرد سنتي، مطالبي ارزشمند به رشتۀ تحرير درآمده است ؛ اما با توجه به نظريـۀ زبـان شناسـي فرهنگي که نگاهي نو به استعاره و مفهوم سازي، به ويژه طـرح واره ايجـاد کـرده اسـت ، بررسي اين ابزارها در سايۀ يافته هاي نو ضروري مينمايد.
Image schemas که تا چه شعاعي و به کدام شيوه ، تفکر اسـتعاري در اشـعار عرفـاني مـيتوانـد در فهـم فرهنگ و جامعه ، منشأ داشته و با آن مرتبط باشد؟ افکار انتزاعي تا چه ميـزان و بـه چـه صـورت بـا شـناخت مـا از جامعـه و فرهنـگ در ارتبـاط هسـتند؟ آيـا فهـم و خـوانش طرح واره ها منجر به درک دنياي درون مولانا خواهد شد؟ پاسخ به اين سـؤالات ، مـا را ملزم ميدارد تا به مباحثي از دو رشتۀ گسترده ، يعنـي علـوم شـناختي و علـوم اجتمـاعي بپردازيم و به دنبال آن ، مطالعۀ علومي چون روان شناسي شناختي، زبان شناسـي شـناختي و مردم شناسي نيز ضرورت مييابد.
از آنجـا کـه بايـد رد پـاي فرهنـگ را در علـوم انسان شناسي و روان شناسـي جسـت ، تـاکنون نمـود طـرح واره هـاي تصـوري در اشـعار فارسي، به ويژه مضامين عرفاني مولانا از ديدگاه زبان شناسي شناختي- فرهنگـي، کمتـر مورد بررسي و واکاوي قرار گرفته است .