Abstract:
غلامحسین محزون از شاعران گمنام سدۀ سیزده هجری قمری است که در حدود سال 1239در دهاقان از توابع استان اصفهان چشم به جهان گشود. دیوان برجایمانده از وی تکنسخهای، منحصربهفرد و شامل قصاید، مسمطها وغزلیاتی است که شاعر، خود به خط شکستۀ نستعلیق تحریر نموده است. مضمون قصاید و مسمطهای او اغلب مراثی شهدای کربلاست، به همین سبب فضای کلی اشعار غمآلود است. محزون اکثر مسمطهایش را از سعدی تضمین کرده و موضوع غزلیاتش بیشتر عشق و دلدادگی است. با توجه به ویژگیهای شعریاش، سبک شعری او سبک بازگشت ادبی به شمار میرود. وی از انواع صور خیال بسته به تناسب بهره برده است. در این مقاله سعی شده علاوه بر شرح مختصری از زندگانی شاعر و ویژگیهای شعر او، به معرفی نسخۀ خطی دیواناشعار او پرداخته شود.
Machine summary:
با اینکه نزدیک به یک سده از آغاز احیا و تصحیح نسخه هـای خطـی بـه شـیؤە علمی میگذرد، بسیاری از نسخه های خطی ارزشمند فارسی وجود دارد که هنوز احیا نشده است ؛ از جمله نسخۀ خطی دیوان محزون ، شاعر دورٔە بازگشت ادبی، که به نظـر مـیرسـد احیا، معرفی و بررسی آن ، کاری بس ارزشمند باشد.
در کربلا چو آل علی غرق خون شدی در بر لباس فاطمه بس نیلگون شـدی از صدر زین به روی زمین واژگون شدی «کاش آن زمان سرادق گردون نگون شدی (گ ٥١ ر، بیت ٢١) ویــن خرگــه بلنــد ســتون بــی ســتون شــدی» (محتشم کاشانی، ١٣٤٤: ٢٨١ ) همچنین در مسمط سیزده بندی خود به استقبال ترکیب بند وصال شیرازی رفتـه و هنـر و ذوق و دلبستگی خود را به امام حسین (ع ) در این عرصه به نمایش گذاشته است : از ناملایمات تو ای چـرخ پـر دغـل آمد به اهل بیـت رسـول خـدا خلـل تغییر یافت دین نبی نسـخ شـد ملـل « ایمان به کفر سبحه به زّنار شد بـدل اســلام پایمــال و حقیقــت مجــاز شــد» (گ ٥ ر، بیت ٨ و ٩) تا حشر جامه گر کند این نه سپهر چـاک خالی دلش نگردد از ایـن درد سـوزناک گریند گر صوامع لاهوت و اهل خاک «بر جسم های پاک و بدن های چاک چاک (گ ٥ ر، بیت ١٤ و ١٥) نعل سمند و خـاک زمـین پـرده سـاز شـد» (وصال شیرازی، ١٣٦١: ٩٠٣ ) البته محزون از شاعران دیگر هم تضمین کرده است ؛ از جمله دو بند از شاعر مرثیه سرای همعصر خود «جودی خراسانی» و چند غزل نیز از هاتف اصفهانی را در مسمط تضمینی بـه کار برده و حدود ٥٥ غزل از سعدی را به صورت تضمین آورده و شِکوه و شکایت سـعدی از غم عشق را با احساس و عاطفه خود دربارٔە مصائب و وقایع عاشورا پیوند داده اسـت .
از آنجا که محـزون از پیـروان سـبک بازگشت ادبی به شمار میرود، شعرش پر از آرایه های ادبی سبک عراقی است که در ذیل به چند مورد از این صنایع اشاره میشود: ـ تشبیه شاعر از تشبیه بیش از سایر آرایه ها در شعر خود به ویژه در غزل ها بهـره بـرده اسـت .