Abstract:
مسئلۀ اصلی این مقاله چیستی منطق درونی، نگرش و رویکرد جریانهای اصلی اهل سنت کشور به مقوله سلفیگری است. دنیای اسلام همواره شاهد شکلگیری جریانهای مذهبی در شمایل مختلفی بوده است که هر یک در تلاشاند قرائتی متفاوت از دین به دست دهند. جریانهای مرتبط یا نماینده اهل سنت در ایران که عموماً در طیفهای جریانهای سیاسی ، مذهبی و یا تلفیقی از این دو دستهبندی میشوند، سابقه ظهور و فعالیت طولانی در تاریخ معاصر کشور را ندارند و به دنبال گشایش فضای سیاسی و مذهبی پس از انقلاب اسلامی، در مناطق غرب و شرق کشور تشکیل شدند و به فعالیت سیاسی و اجتماعی روی آوردهاند. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که مدلول و مثال سلفیگری در ایران امروز در میان جریانهای اصلی اهل سنت به چه صورتی قابل تبیین است؟ نگارندۀ این تحقیق از برنامۀ پژوهشی «لاکاتوش» به عنوان روش تحقیق بهره برده و تلاش کرده است جریانهای عمدۀ اهل سنت کشور را به مثابه یک «برنامه پژوهشی سلفیت» مورد پرسمان قرار دهد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که جریانهای جماعت تبلیغ، جماعت دعوت و اصلاح و مکتب قرآن، به عنوان جریانهای عمده اهل سنت ایران، در چارچوب برنامۀ پژوهشی سلفیت به تبیین قرائت خود از نظر و عمل مذهبی و سیاسی پرداختند. بنابراین بررسی کیفیت خوانش این جریانها از سلفیگری به عنوان یکی از ابزارها و منابع هویتساز در راستای اعلام موجودیت در فضای سیاسی-مذهبی اهل سنت کشور، در اشکال مختلف موضوعیت مییابد. با وجود همنوایی این جریانها با سلفیگری، به دلیل جرح و تعدیلهای نظری و همچنین تأثیرپذیری از شرایط عینی سیاسی و اجتماعی ملی و فراملی این جریانها، از هستۀ سخت سلفیگری که دارای مؤلفههای اساسی چون تکوارگی هویتی، ظاهرگرایی تفسیری، حدیثگرایی صرف، تفسیر افراطی از توحید، جهادگرایی، خشونت، تکفیر دیگر مذاهب، جزمیت اجتماعی و آرمانگرایی مبتنی بر سیاست نجات است، خارج شده و به قرائتی خاص از سلفیگری از نوع میانهرو با مؤلفههای خاص خود در برنامه پژوهشی سلفیت روی آوردهاند.
The issue of this article is what is the attitude and approach of the Sunni currents towards Salafism. Salafism as a special reading, while criticizing traditional Islam and modern Islam, emphasizes the existence of divergences and innovations in the aforementioned attitudes to Islam and heralds the return to the predecessor's practices as "pure Islam". Religious currents have been in various forms, each trying to provide a different interpretation of religion. In the meantime, Iran has long been a source of political, religious and social change in many ways and forms due to its inhabitants of Sunnis and religions. The Sunni Iranian community is a community of ethnic and religious diversity. Religious or representative Sunnite currents in Iran, which are generally categorized as political, religious or a combination of the two; have no history of emerging and operating in the country's contemporary history and seek to open up political and religious space after The Islamic Revolution took place in the western, eastern and central parts of the country and engaged in political and social activity. The main question of this study is how the model and example of Salafism in Iran today can be explained and the Sunni mainstream as a representative of Sunni society's approach to Salafist doctrines with regard to the theoretical foundations and objective socio-political conditions ?
Machine summary:
بنابراین با شناخت کلی و اجمالی جریـان سـلفیت ، مهم ترین مؤلفه های سلفیت که میان نحله هـای مختلـف آن عمومیـت دارد و در قالـب برنامـه پژوهشی سلفیت قابل بررسی است ، شامل موارد زیر است : شمولیت دین ، فرامذهبی بودن و تفسیر افراطی از توحید (براساس این مؤلفـه بـسیاری از رسوم معمول نزد فرق اسلامی مصداق شرک است و لازمۀ توحید در ترک بـسیاری از این رسومات است )؛ طاغوت شمردن حکومت های اسلامی ، ترسیم جامعه آرمانی ١ و نقـد وضـعیت موجـود مسلمانان به عنوان جاهلیت ؛ ظاهرگرایی تفسیری و نفی تقلید؛ باور به انحصار حقیقت و تکفیر دیگر گروه ها (تعصب شـدید موجـود در آمـوزه هـای سلفیه نه تنها فرقه های غیرسنی به ویژه شیعه را هدف قرار مـی دهـد، بلکـه بـا مـذاهب گوناگون اهل سنت نیز سر ستیز دارد)؛ نفی توسل به در گذشتگان ، حدیث گرایی صرف و عقل ستیزی ؛ تک وارگی قومیتی و مذهبی و عدم اعتقاد به تکثرگرایی ؛ جزمیت اجتماعی و محدودسازی کنش ورزی سیاسی و اجتماعی اقشار به ویژه زنان ؛ سنت گرایی ، جهادگرایی و تلاش برای ایجاد اداره اسلامی .
لذا با توجه به این مسئله در این پژوهش سـه جریان جماعت تبلیغ ، دعوت و اصلاح و مکتب قرآن (به لحـاظ تنـوع جغرافیـایی و قـومی و مذهبی ) به عنوان نمونۀ مطالعاتی برای شناخت منطـق درونـی نگـرش اهـل سـنت کـشور بـه سلفیت ، مورد گزینش و بررسی قرار گرفته که در این بخش تلاش شده است شناخت اجمـالی و کلی نسبت به آنها دست داده شود.
Keywords: Sunni, Iran, Salafism, Sunni’s currents, Methodology of Scientific Research Program (MSRP), Lakatos, Ethnicity, Politics and Religious, Identity, Takfir, Identity Absolutism.