Abstract:
نظام تأمین اجتماعی کشورها، عرصۀ فعالیت نهادهای متعددی است که هریک با هدف مشخصی در این نظام حضور دارند. در این نظام، صندوقهای بازنشستگی باید مورد توجه خاص قرار گیرند؛ چراکه هر گونه اختلال در عملکرد آنها، ممکن است موجب خدشه به حق بر تأمین اجتماعی در معنای خاص آن (بیمههای اجتماعی) شود. با این حال با وجود اهمیتی که اسناد بینالمللی برای نقش صندوقهای بازنشستگی در تحقق تأمین اجتماعی قائل شدهاند، این نهادها در ایران با مشکلات متعددی دستوپنجه نرم میکنند؛ بهطوریکه در دو دهۀ اخیر در ایران، از بحران مالی و ورشکستگی برخی صندوقهای بازنشستگی سخن به میان آمده و در قانون برنامۀ ششم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (1396) نیز به این موضوع توجه شده است. از آنجا که برخی از این مشکلات به مسائل ساختاری بازمیگردد، این مقاله در قالب سه بخش مجزا بهترتیب به بررسی و تبیین مهمترین مشکلات ساختاری در زمینۀ مدیریت، نظارت و استقلال صندوقهای بازنشستگی پرداخته است. یافتههای این مقاله دلالت بر آن دارد که برای برونرفت از مشکلات ساختاری صندوقهای بازنشستگی، توجه همزمان به اصلاح قوانین و مقررات و پیشبینی سازوکارهای لازم برای اجرای قوانین و مقررات موجود، ضرورت دارد.
The social security system of countries is the field of activity of numerous institutions, each with a specific purpose in this system. In this system, retirement funds should be given special attention because any disturbance in their performance may undermine the right to social security in its special meaning (i.e., social insurance). However, despite the importance of international documents on the role of retirement funds in achieving social security, these institutions are struggling with many problems in the social security system of Iran, so that over the past two decades in Iran, the financial crisis and bankruptcy of the retirement funds are discussed and the reasons for it are expressed. This article has been formed from three separate sections that are trying to review and specify the most important structural problems related to retirement age and the supervision of retirement funds and the independence of these large financial institutions. Finally, legislative solutions are the best way to come over the problems in this field.
Machine summary:
با اين حال با وجود اهميتي کـه اسـناد بين المللي براي نقش صندوق هاي بازنشستگي در تحقق تـأمين اجتمـاعي قائـل شـده انـد، ايـن نهادها در ايران با مشکلات متعددي دست وپنجه نرم مي کنند؛ به طوري که در دو دهـۀ اخيـر در ايران ، از بحران مالي و ورشکستگي برخي صندوق هاي بازنشستگي سـخن بـه ميـان آمـده و در قانون برنامۀ ششم توسعۀ اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي (١٣٩٦) نيز به اين موضوع توجه شـده است .
برخي نويسندگان در مقام دفاع از انتخاب مديران سازمان تأمين اجتمـاعي از سـوي دولـت بيان داشته اند: سازمان تأمين اجتماعي در برخي موارد، ابزار اعمال حاکميت دولـت بـوده و بـه موجب قوانين ، جزو دستگاه هاي عمومي به معناي حاکميتي است ؛ ازاين رو بايد به نحـوي تحـت نظارت و پايش دولت باشد؛ در نتيجه نمي توان انتخاب مديران اين صـندوق از طـرف دولـت را، برخلاف موازين حقوقي دانست ، بلکه استقلال صندوق هـا صـرفا در زمينـۀ اداري و مـالي اسـت (نعيمي و پرتو، ١٣٩٤: ١٠٩).
به همين سـبب ، امـروزه ، نظـارت ٣ بـر صـندوق هـاي بازنشستگي در نظام تأمين اجتماعي بيشتر کشورها پيش بيني شده و با توجه به اهـداف اجتمـاعي که اين نهادهاي مالي دارند، سازوکارهاي نظارت بر آنها تا حدي با نظارت بر سـاير نهادهـاي مـالي همچون بانک ها متفاوت است (١٥ :٢٠١١ ,.