Abstract:
فاطمه آقازاده* و رسول اعتباری
چکیده
یکی از موضوعات موثّری که از آغاز شعر فارسی تا امروز توجّه ادب شناسان و شعر دوستان را به خود جلب کرده است، مرثیه سرایی است که به طور عامّ بر شعری دلالت میکند که در اندوه از دست دادن عزیزی و ذکر نیکیهای او سروده شده باشد و به طور خاصّ بر شعری که در مورد سوگ و شهادت حضرت امام حسین (ع) و حوادث مربوط به کربلا و امامان معصوم (عم) باشد اشاره میکند، و در این میان تنها تفاوت در محتوا و نوع ابراز آن و شدّت و ضعف بیان تاثّرات قلبی است؛ مخصوصا در حوزۀ مرثیههای خاصّ که از ارادت قلبی و عشق فراوان شاعران نسبت به حضرت اباعبدالله (ع) و اهل بیت عصمت و طهارت (عم) حکایت میکند. حیدر شبگرد یکی از شاعران مرثیه سرایی است که در زمینۀ مرثیههای خاصّ مخصوصا مرثیههای عاشورایی طبع آزمایی کرده و مهارت و استادی و نهایت عشق خود را به امام حسین (ع) به اثبات رسانیده است. مرثیههای این شاعر پراحساس که- غوغا و آشوب را در دل تمام عاشقان حضرت اباعبدالله (ع) بر پا میکند - از سوز دل و آتش درونش نسبت به فجایع کربلا و مصائب امام حسین (ع) حکایت دارد. استاد شبگرد در مرثیههایش ضمن اشاره به حوادث کربلا، به اهداف مهمّ قیام عاشورا همچون: احیاء و تبلیغ دین اسلام، آزادگی و عزّت طلبی و خودداری از بیعت با ذلّت، مبارزه با ظلم و ستم، حمایت از حجاب و... اشاره کرده است.
کلید واژهها: مرثیه، عاشورا، حیدر شبگرد، آزادگی، اسلام، عشق، هدایت.
Machine summary:
بررسي محتوايي مرثيههاي عاشورايي حيدر شبگرد «در قالب: آزادگي، احياي دين اسلام، عشق الهي و هدايت» فاطمه آقازاده* 1 و رسول اعتباري 2 چکیده یکی از موضوعات موثّری که از آغاز شعر فارسی تا امروز توجّه ادب شناسان و شعر دوستان را به خود جلب کرده است، مرثیه سرایی است كه به طور عامّ بر شعری دلالت میکند که در اندوه از دست دادن عزیزی و ذکر نیکیهای او سروده شده باشد و به طور خاصّ بر شعری که در مورد سوگ و شهادت حضرت امام حسین(ع) و حوادث مربوط به کربلا و امامان معصوم(عم) باشد اشاره میکند، و در این میان تنها تفاوت در محتوا و نوع ابراز آن و شدّت و ضعف بیان تأثّرات قلبی است؛ مخصوصاً در حوزۀ مرثیههای خاصّ که از ارادت قلبی و عشق فراوان شاعران نسبت به حضرت اباعبدالله(ع) و اهل بیت عصمت و طهارت(عم) حکایت میکند.
» (دهخدا، 1373: ذيل لغت مرثيه) زینالعابدین مؤتمن در کتاب شعر و ادب فارسی، جامعترین تعریف مرثیه را به دست داده است؛ او میگوید: «رثا و مرثيه بر اشعاري اطلاق ميشود كه در ماتم گذشتگان و تعزيت خويشاوندان و ياران و اظهار تأسف و تألم بر مرگ سلاطين و صدور و اعيان سران قوم و ذكر مصائب پيشوايان دين و ائمة اطهار(ع) مخصوصاً حضرت سيّدالشّهدا(ع) و شهداي كربلا و شمردن مناقب و فضايل و مكارم و تجليل از مقام منزلت شخص و متوفّي و بزرگ نشان دادن واقعه و تعظيم مصيبت و دعوت ماتمزدگان به صبر و سكون و معاني ديگري از اين قبيل سروده شده است.