Abstract:
جایگاه و اهمیت قبله در فرایض شرعی مسلمانان موجب شده تا قبلهیابی در کانون توجه دانشمندان مسلمان قرار گیرد. با ورود مسلمانان به اندلس در سال 93ق که از نخستین پیامدهای آن ساخت اولین مسجد در این شبهجزیره بود، قبلهیابی در این سرزمین مورد توجه قرار گرفت. تا نیمۀ دوم قرن 3ق که هنوز روش های ریاضیاتی و ابزارهای قبلهیابی رواج نداشت، قبلهیابی از آگاهیهای نجومی عامیانۀ اعراب پیش از اسلام اثر پذیرفته و برپایۀ مشاهدات طلوع و غروب نجومی تعیین میشد. چگونگی قبلهیابی منجمان و فقهای اندلس تا پیش از به کاربردن روشهای ریاضیاتی موضوع این پژوهش است. نویسندگان با تمرکز بر بناهای کهن اندلس و با تأکید بر متون کهن و نیز بازگفت و تبیین برخی از تحقیقات اخیر اروپایی، به بحث دربارۀ شیوههای مختلف قبلهیابی در اندلس پرداختهاند. یافتهها نشان میدهد که در نخستین روشهای قبلهیابی در اندلس اختلافنظر وجود داشته و قبلهیابی حاصل از آنها در مقایسه با تعیین قبله از طریق روشهای ریاضیاتی که بعدها از سوی منجمان بهکار گرفته میشد، نتایج دقیقی نداشته است.
The status and importance of the qibla in the religious obligations of Muslims has placed locating qibla at the center of Muslim scholar’ attention. When Muslims arrived in Andalusia in 93 AH, one of their initial projects was the construction of the first mosque on the peninsula, which necessitated finding qibla in this land. Until the second half of the 3rd century AH, when mathematical methods and qibla-finding instruments were not yet common, qibla-locating, influenced by the popular astronomical knowledge of pre-Islamic Arabs, was determined by astronomical observations of sunrise and sunset. This study aims to investigate how qibla was located by Andalusian astronomers and jurists before the advent of mathematical methods. The paper discusses different ways of locating qibla in Andalusia, focusing on ancient Andalusian landmarks and ancient texts, along with an explanation of some recent European research. The findings suggest the divergence of viewpoints in the first qibla-finding methods in Andalusia so that their qibla –locating methods were not as precise as mathematical methods later adopted by astronomers.
Machine summary:
این ستاره یکی از چهار ستارٔە شاهی احکام نجوم (قلب العقرب، قلب الاسد، فم الحوت، دبران) بوده است و نشانۀ قدرت و اعتبار تصور می شد (مایر دگانی ، نج وم ، ترجمۀ خواجه پور، تهران: مؤسسۀ جغرافیایی ، ١۳٦١ش ، ٥۰)؛ ابن عبدالحکم ، نام خاندانی مشهور از مورخان، فقیهان، محدثان و پیشوایان مذهبی مصر در سده های دوم و سوم هجری بود که از شهرت و نفوذ بسیار در مصر برخوردار بودند.
Patricia crOne Michael cOOk. Hagarism, (Cambridge University, 1977), 23 ; Dan Gibson, “The Qibla Misunderstandsing”, Part Four.
2. David King, “The Enigmatic Orientation of the Great MOsque Of córdoba Explained”, (Frankfurt, GOethe-UniversitY 3o JanuarY.
(به تصویر صفحه رجوع شود) قبله های گوناگون پذیرفته شده برای قرطبه مطابق کتاب العمل ابن نطاح اندلسی با بررسی قبلۀ برخی از مساجد اندلس مانند مسجد جامع قرطبه معلوم شد که گاه برای یک مسجد قبله های متفاوتی به دست آمده و این ناشی از روشهای نادرست پیداکردن قبله بوده است .
edu/347o3712/265--KING-2o17--FrOm-Petra-back-tO-Mecca--review-Of-GIBsoN-EarlY-Islamic-qi blas.
١ «شکل ٦» طرح سادٔە بازسازیشدٔە ابن خرداذبه از قبلۀ سرزمین های اسلامی و غیراسلامی و موقعیت مساجد اندلس نسبت به کعبه را نشان داده است .
شکل ٦ (به تصویر صفحه رجوع شود) شکل سمت راست ، طرح سادٔە بازسازیشدٔە قبلۀ سرزمین های اسلامی و غیراسلامی از تصور ابن خرداذبه در المس الک و الممالک و شکل سمت چپ موقعیت مساجد اندلس نسبت به کعبه را نشان داده است .
edu/38244518/The-qibla-bY-the-sun-and-stars-Islamic-sacred- geOgraphY-sOurces King.
edu/347o3712/265--KING-2o17--FrOm-Petra-back-tO-Mecca--revie w-Of-GIBsoN-EarlY-Islamic-qiblas.