Abstract:
با نگاهی به تجلّی آیات قرآن کریم در آثار پارسیگویان، میتوان مولانا را سرآمد شاعران و نویسندگان در بهرهگیری از آیات قرآن کریم دانست که در مثنوی معنوی به شیوههای گوناگون به بهرهگیری گسـترده از آیـات قـرآن کریم پرداخته و از اینرو حائز بیش-ترین اثرپذیری از قرآن کریم است. مجاز و شکلهای گوناگون آن یکی از مهمترین و مؤثرترین ساختارها و صنایع ادبی در بلاغت به شمار میرود و در قران کریم به شکلهای مختلف از آن استفاده شده است که به درک مفاهیم برای مخاطبین بسیار مؤثر است. با توجه به بسامد فراوان صنعت مجاز در قرآن کریم و سبکهای متنوع کاربرد آن و معانی ژرف نهفته در آنکه یکی از مستلزمات درک و فهم عمیق کلام وحی است، ضرورت انجام این پژوهش احساس میشود. مقاله پیشرو به دنبال آن است که با روش توصیفی ـ تحلیلی، ابیاتی از مثنوی را که صور بیانی مجاز آنها تحت تأثیر آیات قرآن کریم، شکل گرفته است، استخراج نموده، شیوههای اثرپذیری و تفسیر مولانا از قران در شیوههای کاربرد آرایۀ مجاز در مثنوی و جنبههای گوناگون معنایی و اسرار و رموز بلاغی آن را مورد واکاوی قرار دهد. نتایج پژوهش نشان میدهد که بلاغت قرآن، علاوه بـر تـأثیری کـه بـر اندیشه و زبان مولانا در مثنوی داشته، در تحوّل و تطوّر انواع مجاز در مثنوی نیز نقش چشمگیری داشته است.
Looking at the manifestation of the verses of the Holy Quran in the works of the Persians, Rumi can be considered as the leader of poets and writers in using the verses of the Holy Quran. It is good. Permission and its various forms are one of the most important and effective literary structures and industries in rhetoric and have been used in various forms in the Holy Qur'an, which is very effective in understanding the concepts for the audience. Due to the high frequency of authorized industry in the Holy Quran and the various styles of its use and the deep meanings hidden in it, which is one of the requirements for a deep understanding of the word of revelation, the need for this research is felt. The leading article seeks to extract, by descriptive-analytical method, verses from Masnavi whose permissible expressive forms have been formed under the influence of verses of the Holy Quran. Allowed to explore Masnavi and its various semantic aspects, and its secrets and rhetorical secrets. The results of the research show that the rhetoric of the Qur'an, in addition to its effect on the thought and language of Rumi in Masnavi, has also played a significant role in the evolution of the permitted types in Masnavi.
Machine summary:
بر این باور اگرچه تاکنون پیرامون بلاغت قرآن ، صور معانی و بیـان و بــدیع در مــتن و بطــن قــرآن ، مورد مداّقه و بررسی قرارگرفته است و مدّت ها رسم است که به صورت تحقیقات بینامتنیـت بـه کـاوش در تأثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی نیز پرداخته شده ؛ امّا تاکنون کمتر کسی به بررسی تطبیقـی کـاربرد مجـاز در قرآن و مثنوی پرداخته است ؛ لذا، نگارندگان در این پژوهش ، درصددند کـه بــه بررسـی تطبیقـی کـاربرد آرایۀ مجاز در قرآن و مثنوی معنوی بپردازند و نقش قرآن را در خلق تصاویر بلاغی مجـاز، بازکـاوی کـرده ، مبانی زیبایی شناسانه و راز تأثیر این تصاویر را بررسی نمایند و به این پرسـش هـا پاسـخ دهنـد کـه اعجـاز بلاغی قرآن چه نمودهای لفظی و معنوی و چـه نقشـی در تحـوّل و تطـوّر صــور بلاغــی مثنــوی داشـته است ؟ و اعجاز بلاغی قرآن چه تأثیراتی در بلاغت مثنوی و اثرگذاری روحی و معنوی آن داشته است ؟ ١-٢.
پیشینۀ سال هاست که تأثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی، مورد بحث و بررسی قرارگرفته و پژوهشگران بسیاری در این زمینه ، آثار خوبی تدوین کرده و به چاپ رسانیده اند که از جملۀ این آثار، میتوان به ایـن مـوارد اشـاره کرد: کتاب «تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی»، نوشتۀ علی اصغر حلبی (١٣٧١)، در این کتاب مؤلف دانشمند پس از مقدمات لازم ، با شایستگی به تأثیر آیات قرآن مجید و احادیث نبوی در متون مهم ادبی پرداخته است .